Um hvað er þess virði að íhuga af dýpt?

Sjálfsagt finnum við öll ólík svör við þessari spurningu, "Hvað er þess virði að íhuga af dýpt?", sem verður til þess að við höfum áhuga á gjörólíkum hlutum. Sum okkar hafa kannski bara áhuga á einhverju einu en aðrir á miklu fleiri hlutum. Einhverjir hafa svo hugsanlega ekki áhuga á neinu.

Mér verður hugsað til ljóðs eftir William Blake, þar sem hann sagði:

 

Að sjá heim í sandkorni

og himinn í villiblómi

Haltu óendanleikanum í lófa þínum

og eilífðinni í klukkustund

 

Ljóðið heldur áfram og er miklu lengra, en þarna felst samt kjarninn í því sem mig langar að segja. Það er í rauninni sama hvað við ákveðum að virða fyrir okkur, sama hvað við ákveðum að hugsa um, ef við gerum það af fullri vitund og gefum ímyndunaraflinu lausan tauminn, þá getum við séð næstum allan heiminn, jafnvel í þeim hlutum sem virðist okkur ómerkilegir í fyrstu.

Ef þú veltir því fyrir þér hvað felst í einu sandkorni, sérstaklega ef það liggur í lófa þínum, í einhverja stund, þá geturðu til dæmis áttað þig á smæð okkar í alheiminum, og hversu merkilegur hver einasti smáhlutur getur verið.

Það er eitthvað sem gerist þegar við förum að velta hlutunum fyrir okkur. Sé það steinn í fjöru, skríða stundum pöddur undan honum, við það eitt að honum er velt, og við sjáum að hann er allt öðruvísi undir en ofan á. Og kannski eru það ekki pöddurnar sem vekja mestan áhuga okkar, heldur þær tilfinningar sem berast í brjósti okkar, stundum viðbjóður og stundum undrun yfir að hafa séð eitthvað nýtt.

Það er ekkert endilega hluturinn eða fyrirbærið sem við skoðum sem er mest virði að íhuga af dýpt, heldur þetta fyrirbæri sem er í sjálfu sér að íhuga fyrirbærið af dýpt, íhugunin sjálf. Því um leið og við beinum henni eitthvað, sama hvert það kann að vera, þá fer eitthvað stórmerkilegt gangvirki af stað og hugmyndir og tilfinningar spretta fram, ekki bara hjá einni manneskju sem skoðar einn hlut, heldur hjá öllum sem skoða sama hlutinn, hvað þá ef þær skoða ólíka hluti, og það merkilega er að ekkert þeirra virðist sjá nákvæmlega sama fyrirbærið í sama hlutnum, hvað þá hinum ólíku.

Af hverju ætli það sé?

Getur það verið vegna þess að íhugun okkar virkar öll á ólíkan máta, að íhugun allra er jafn ólík og öll blogg sem skrifuð eru í dag um heim allan. Flestir sjá sömu fréttirnar og lifa svipuðu lífi, sumir lífi sem er líkt næsta lífi á marga vegu, en samt svo gjörólíkt, við sjáum öll heiminn á gjörólíkan hátt, við sjáum það sem vekur áhuga okkar ólíkt. 

"Þið eruð öll einstök," eins og Brian sagði í frægri kvikmynd. "Ekki ég," svaraði einhver.

Allt sem okkur dettur í hug að íhuga kveikir í einhverjum þráðum hjá okkur, en svo áttum við okkur á að til hefur verið fólk sem hefur velt þessum hlutum alvarlega fyrir sér, og þá sérstaklega íhuguninni sjálfri, hvað hugsun er og hvernig við hugsum, hvernig við sjáum heiminn, hvernig við ímyndum okkur veruleika og möguleika, hvað við teljum vera rétt eða fyrirsjáanlegt, hvað okkur finnst fagurt og ljótt. Allt þetta hefur verið hugsað, en aldrei á nákvæmlega sama hátt, því þegar við byrjum að velta þessum hlutum fyrir okkur, þá gerist svolítið merkilegt, þessi íhugunargáfa sem við höfum byrjar að dýpka og breytast. 

Eftir því sem við íhugum meira hluti sem hægt er að hugsa af dýpt, breytumst við með, og gerir okkur enn færari í að hugsa nánast hvað sem er af dýpt. Veltu fyrir þér kærleika og fyrirgefningu, og þú ert líklegur til að elska aðeins meira og kannski skilja af hverju fyrirgefning er ágætis hugmynd. Veltu fyrir þér réttlætinu, til dæmis með að lesa eða horfa á Vesalingana eftir Victor Hugo, og þú getur fundið ástríðu og vaxandi réttlætiskennd, sérstaklega þegar þú sérð hvernig þeir sem eiga að tryggja réttlætið mistúlka það og misnota, á meðan ótýndir glæpamenn geta verið með hjartað á réttum stað og barist fyrir hinu sanna réttlæti.

Lestu hvaða samræðu sem er eftir Platón og gefðu þér tíma til að íhuga orðin og hugsanirnar sem þar birtast, og hvernig þú hugsar mun breytast og þroskast, og hugsanlega hvernig þú lifir lífinu líka. Það dýpkar.

Málið er að það þarf að forðast ákveðna hluti þegar maður íhugar, og það gerir þetta ferli svolítið vandasamt. Það þarf að forðast að fella ranga dóma sem verða til þess að hugur þinn lokast, að þú grípir ákveðna heimsmynd sem þú ákveður að sé rétt, aðeins vegna þess að þér finnst þú skilja hana. Við þurfum að átta okkur á að heimurinn er óendanlegur, rétt eins og augnablik sandkorns í lófa okkar getur verið það.

Ef þú heldur huga þínum opnum, reynir að viðhalda heilbrigðri skynsemi, leyfir þér að stoppa og finna lyktina af blómunum eða skoða sandkornið í lófa þínum, eða litla flugu sem kitlar nefið þitt, þá ertu búinn að finna eitthvað sem er þess virði að íhuga af dýpt.

 

Mynd: Microsoft Bing Image Creator Powered by DALL-E

Vísanir:

• Life of Brian eftir Monty Python
• Auguries of Innocence eftir William Blake
• Les Miserables eftir Victor Hugo
• Allt eftir Plató á ensku hjá Project Gutenberg

Kveikja: Bleeding-Hearth Consequentialism eftir William Y Chappell