Af hverju krefjast raunveruleg góðverk alltaf áreynslu?

Ég hef haft gríðarlegan áhuga á dyggðasiðferði og held að þjálfun á dyggðum sé lykillinn að góðu lífi, en nú var ég að lesa textabrot eftir Kant sem færir hugmyndir mínar í aðeins dýpri vídd, en hann segir í bók sinni, ‘Grundvöllur að frumspeki siðferðilegrar breytni’: “Ávani er aldrei góður, ekki einu sinni sá ávani að gera góðverk. Góðverk, þegar þau verða að ávana, eru ekki lengur dyggðug verk. Raunverulegt góðverk nást aðeins með áreynslu”.

Þetta passar afar vel inn í reynslu mína. Á meðan dyggðirnar hjálpa manni að stýra lífinu í rétta átt, og virka eins og lyklar sem opna réttu gáttirnar og læsa þeim röngu, þá krefst það að fara í rétta átt og velja rétt gagnrýnnar umhugsunar og áreynslu, því ekki er allt það sem við vitum að sé rétt eitthvað sem er þægilegt.

Það er hárrétt athugað hjá Kant að við þurfum að beita okkur þegar á reynir, við þurfum að sinna skyldu okkar frekar en að haga okkur eins og við höfum alltaf gert, þó að slík hegðun og slíkir ávanar hafi komið okkur vel í lífinu.

Þess vegna þurfum við dómstóla sem taka hvert mál fyrir sig, þar sem grafið er eftir réttlætinu, þar sem hver og einn aðili þarf að segja satt og rétt frá málavöxtum, þar sem vitur dómari þarf að vera til staðar, ekki aðeins einhver sem þekkir lögin, heldur hefur þekkingu á siðferðinu og sterka tilfinningu fyrir réttlætinu.

Þegar kemur að árekstri milli fólks, þegar við verðum vitni að einni manneskju beita aðra ofbeldi, þá er ekki nóg að við horfum á sem vitni og þegjum, heldur þurfum við að bregðast við með hugrekki og gera það sem við metum að sé rétt, þó að það sé óþægilegt og krefjandi. Þegar ég fæ slík mál inn á borð til mín, þá langar mig helst að láta slíkt vera og láta það fjara út, langar ekkert endilega til að taka slaginn, en geri það ef ég met það sem hið rétta í stöðunni.

Á meðan við hugleiðum mikilvægi áreynslu í góðverkum, þá megum við ekki gleyma að áreynslan sjálf er ekki markmiðið, heldur leiðin að dyggðugu lífi. Kant bendir á nauðsyn þess að yfirvinna ávana en það krefst að við verðum vakandi fyrir því hvernig við högum okkur og hvað liggur að baki gjörðum okkar.

Markús Árelíus skrifaði: „Þegar þú berð byrði þína ættir þú að vita að það er gott fyrir þig að hafa hana.“ Þetta snýst ekki einungis um þrautseigju, heldur um að nýta byrðina sem tækifæri til þroska dýpri skilning. Líkt og eldur brennur bjartar með viðbættum viði, getur andleg barátta tendrað ljós viskunnar í lífi okkar.

Eitt atriði sem við ættum að leggja áherslu á er hvernig við skilgreinum „rétt“. Réttlæti er oft flókið, en það er á okkar ábyrgð að láta ekki ótta eða óþægindi hindra okkur í að standa með því sem er rétt. Réttlætið krefst hugrekkis, rétt eins og dyggðin.

Ég held að næsta skref í umræðunni sé að skoða hvernig við getum hjálpað öðrum að rækta dyggðir sínar. Hvernig getur samfélag okkar skapað aðstæður sem hvetja til réttlátrar hegðunar? Og hvernig getum við, sem einstaklingar, orðið betri leiðtogar í þessu ferli?

Með því að rækta siðferðilega dómgreind okkar og styrkja siðferðilegan kjark, getum við mótað réttlátt líf. Þetta krefst ekki einungis áreynslu heldur stöðugrar áminningar um að lifa lífinu í samræmi við æðstu gildi okkar.

Á hverjum degi stöndum við frammi fyrir vali: að taka auðveldu leiðina eða fylgja þeirri leið sem krefst meiri áreynslu, en leiðir til betra lífs. Þessi valkostur, þó að hann sé ekki alltaf skýr, felur í sér siðferðilega ábyrgð okkar.

Ég tel að lykillinn sé þjálfun siðferðis og dyggða, bæði hjá einstaklingum og í samfélaginu í heild sinni. Þessi þjálfun krefst hugrekkis, ekki aðeins til að mæta ytri áskorunum heldur einnig til að horfast í augu við eigin veikleika og takmarkanir. Með því að styrkja hugrekki okkar og siðferðilega dómgreind getum við lagt okkar af mörkum til réttlátara og þroskaðra samfélags.