Af hverju íslenskir stjórnmálamenn skilja ekki orðið "subrogate"

 

Þór Saari hefur gagnrýnt Svavar Gestsson fyrir að kunna ekki tæknilega lagaensku nógu vel til að takast á við alvarlegt mál eins og ICESAVE samninginn. Á móti hefur Þór Saari verið gagnrýndur fyrir að kannast ekki við orðið 'subrogate'.

Ég held að það sé ósköp eðlilegt fyrir fólk, hvort sem um sérfræðinga eða aðra er að ræða, að skilja ekki eitt og eitt hugtak, og þá er ekkert eðlilegra en að rannsaka hvað slíkt hugtak þýðir. Miðað við stöðu umræðunnar, velti ég stundum fyrir mér hvort að slíkur þrýstingur sé á íslenskum stjórnmála- og embættismönnum að þeir þurfi að kunna öll hugtök upp á hár á augnablikinu þegar þeir eru spurðir út í einhver atriði. Það lítur nefnilega frekar illa út þegar viðkomandi getur ekki svarað einhverju strax.

En ætti Svavar að þekkja öll hugtök sem notuð eru í ICESAVE samningnum upp á hár? Að sjálfsögðu. Hann er að mæla með að samningnum sé tekið, því er honum skylt að þekkja hann frá a-ö. Þar með er gagnrýni Þór Saari réttmæt. (Hins vegar skil ég ekki hvernig Þór getur sett upp skilyrði á milli ICESAVE samningsins og ESB. Það krefst nánari útskýringa). 

Ég hef minni áhyggjur af því hvort að stjórnmálamenn skilji orðið 'subrogate' eða ekki, en meiri áhyggjur af því hvort að þeir kannist við merkingu hugtaksins.

"Subrogate" á við um þegar tryggingarfé hefur verið greitt, til dæmis af tryggingarfélagi, vegna skaða sem hinn tryggði hefur orðið fyrir. Fái hinn tryggði hins vegar skaðann bættan frá fleiri aðilum en einungis tryggingarfélaginu, þá getur tryggingarfélagið haft 'subrogate' klausu í samningnum sem segir að ef viðkomandi fái bætur umfram skaðann annars staðar frá, þá eigi tryggingarfélagið rétt á að fá þann hluta af peningnum til baka sem viðkomandi hefur þá ekki þurft á að halda til að bæta sér metinn skaða.

Annað og verra mál er hins vegar þegar stjórnmálamenn virðast ekki kannast við önnur höfuðhugtök eins og 'ábyrgð', eða skilja það kannski og fara ekki eftir því; og því eiga undirhugtök ábyrgðar kannski erfitt uppdráttar þegar enn er deilt um höfuðhugtakið.

"Subrogate" er einfaldlega skilyrtur stuðningur, svo framarlega sem viðkomandi fær ekki stuðning frá öðrum.

Hér er ágætis útskýring á hugtakinu eins og það er notað í bandarísku lagaumhverfi: 

Hverjum hefur þú rétt hjálparhönd nýlega?

Vegna flutnings okkar frá Íslandi til Noregs hefur gengið á ýmsu. Það er að mörgu að huga þegar flutt er á þann hátt sem við gerðum. Það hefur ekki verið jafn einfalt að flytja og það gæti hljómað.

Við lentum í vandræðum á Íslandi þar sem að ég keypti mér íbúð eftir að hafa flutt til Íslands 2004 eftir að hafa búið fjölmörg ár í Mexíkó, þar sem við lentum reyndar á hrakhólum eftir fellibyli og flóð sem rústuðu aleigu okkar. Þegar ég missti óvænt vinnuna í janúar og mat stöðuna þannig að skynsamlegt væri að flytja úr landi og lifa í reisn heldur en láta börnin upplifa íslensku kreppuna sem mun fyrr eða síðar snerta hvert mannsbarn. Fellibylur og flóð er nóg fyrir 9 og 11 ára börn. 

Það sem hefur komið mér mest á óvart við þennan flutning til Noregs eru ekki öll vandamálin sem hrannast upp og virðast við fyrstu sýn óyfirstíganleg, heldur allir þeir vinir og ættingjar sem hafa rétt okkur hjálparhönd af mikilli gjafmildi og gæsku. Miskunnsama samverjann hef ég upplifað stöðugt af eigin raun og skynja afar vel hversu mikilvægt það er að sýna stuðning þegar hans er þörf, bæði í orði og verki.

Foreldrar mínir, bróðir, systir, frændur og frænkur, vinir og kunningjar; og ekki síst eiginkona mín og börn; allir hafa lagst á eitt og sýnt stuðning og rétt mér hjálparhönd. Ég get varla beðið eftir að komast í slíka aðstöðu á ný þar sem ég get hjálpað öðrum og launað vinum mínum þessa greiða sem þeir hafa með gjafmildi reitt fram, þrátt fyrir að þeir hafi þurft að fórna eigin þægindum fyrir stuðninginn.

Ég vil þakka kærlega hverjum og einum sem hefur sýnt stuðning í orði og/eða verki.

Hvað er glæpur og hvað er ekki glæpur?

• Að afhenda vinum sínum eignir þjóðarinnar til sölu og lána þeim fyrir kaupunum með peningum þjóðarinnar?
• Að fella krónuna skipulega til að láta ársfjórðungsreikninga líta betur út með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir alla þá sem skulda verðtryggð lán eða myntkörfulán?
• Að selja eignir eigin fyrirtækis öðru eigin fyrirtæki og borga ekki þessar eignir með hvorugu fyrirtækinu, enda voru kaupin gerð með lánum?

Ef einhverjum finnst eitthvað af þessu ofangreindu flokkast undir eðlileg viðskipti eða ásættanlega samfélagshegðun skal viðkomandi vinsamlegast taka til rannsókna á eigin gildum.

Þetta eru kjarnamálin sem þarf að leiðrétta með hörðu réttlæti. 

Önnur mál sem taka á efnahagi framtíðar og eru afleiðingar ofangreindra glæpa, en hugsanlega einu leiðirnar:

• ICESAVE
• Óviðráðanlegar (?) skuldir þjóðarbúsins
• ESB

Við þurfum að muna hvað er orsök og hvað eru afleiðing. Það þarf að taka á orsökunum af mikilli hörku, vonandi með áframhaldandi Evu Joly og annarra snillinga, en við þurfum einnig að geta treyst einhverjum til að taka góðar ákvarðanir um framtíðina - þó að allt val virðist hafa fleiri slæmar hliðar en vænar.

Nú er sumar, og samkvæmt sumarhefðum hætta Íslendingar að hugsa þar til um miðjan ágúst. Þá fer allt í gang á ný og línurnar fara að skýrast.

• Hefur orsakavaldinum verið breytt?
• Er verið að taka vel á afleiðingunum? 

Ég held, þó að ég sé ekki hrifinn af ríkjandi stjórnvöldum, sem eru þó betri en pappírstætarar fyrri stjórnar, að þau séu að gera sitt besta, og að það sé betra en aðgerðarleysið sem áður plagaði stjórnmál og þjóðina.

 

Engu að síður sé ég fram á harðan vetur fyrir þá sem enn búa á Íslandi.

Fer Ísland á hausinn í haust?

Í dag blogga ég fátæklega.

Ég játa og viðurkenni að ég er meira en sáttur við þann kipp sem íslenska ríkisstjórnin hefur tekið síðustu dagana. Hún hefur verið að vinna hlutina hratt og staðið allt annað en aðgerðarlaus. Á móti kemur að aðgerðirnar munu hafa afdrifaríkar afleiðingar.

ICESAVE getur brugðið til beggja vona. Í besta falli erum við að tala um skuld sem felld verður niður af alþjóðasamfélaginu. Í versta falli eru þetta skuldir sem erfingjar Íslands þurfa að borga með þrælkun í nokkrar kynslóðir.

Líklegt er að Ísland sæki um aðild að Evrópusambandinu. Eðlilegast væri að þjóðin fengi að greiða atkvæði þegar landið hefur verið samþykkt í sambandið, og staðfesti þá vilja sinn til að vera með eða ekki. Þjóðaratkvæðagreiðsla um hvort sækja eigi um er hrein della, enda myndi slík atkvæðagreiðsla virka sem niðurnjörfandi afl fyrir umsókn, hvort sem meirihluti væri fyrir henni eða ekki.

Niðurskurðarhnífurinn er á fullu, og fyrirtæki enn að fara á hausinn. Skuldir fjölskyldna aukast, verðtryggingin og gengið jafn hörð og fyrr. Stórum spurningum verður svarað í haust þegar krónunni verður fleytt á nýtt, bankar fá aftur heimild til að víkja fólk af heimilum sínum og í ljós kemur hvaða þjónusta ríkisins hverfur og hvernig hún hefur áhrif á líf fólksins í landinu.

Sumarið stendur sem hæst. Þá er bjart yfir húsum og fólki. Með haustinu lækkar sól og blákaldur veruleiki næsta veturs stendur innan seilingar. 

Segðu mér: förum við á hausinn í haust?

Af hverju eigum við ekki að viðurkenna skuldir óreiðumanna sem okkar skuldir?

Davíð er fjölskyldufaðir þjóðarinnar.

Hann gerði þau mistök að telja unglingum treystandi fyrir að stjórna sér sjálfir, og áttaði sig ekki á því að slíkt frelsi leiddi beint til óreiðu. Meirihluti hins vestræna heims sem trúði á frjálshyggjuna eins og gullkálf trúði að þetta væri rétta leiðin. Davíð og fylgilið hans trúði því. Þjóðin trúði því. Efasemdamenn voru reknir út í horn og kallaðir kommúnistar eða annað verra.

Þegar unglingarnir brutu fyrst af sér, ætlaði pabbinn að stoppa þá með því að vara þá við og skamma þá. Hann átti ekki von á að unglingarnir svöruðu fyrir sig. En þeir gerðu það. Þeir öskruðu látlaust á hann með fjölmiðlum landsins. Unglingarnir öskruðu svo hátt og stilltu tónlistina í botn, alveg upp í 11, að enginn tók lengur eftir rósemisrödd hins skynsama og leiðinlega en jafnframt orðheppna föður. 

Unglingarnir uxu úr grasi en hættu ekki ólátunum. Þau urðu háværari. Pabbinn gerði sitt besta til að stoppa lætin, en unglingunum tókst að kæfa uppreisn gamla mannsins í fæðingu. Smám saman fjarlægðist pabbinn fjölskyldu sína, dró sig í hlé, og var læstur uppi í háum turni, þar sem hann sá ekki lengur hvað var að gerast í fjölskyldunni, heldur aðeins með yfirborðskenndri yfirsýn; úr fjarlægð.

Öll fjölskyldan snerist gegn pabba gamla og rak hann úr turninum. Hún vildi helst losna við hann úr landi, enda héldu unglingarnir áfram að mála hann sem skrattann á alla flatskjái landsins. Fjölskyldan vill losna við manninn af því að hann hleypti unglingunum út á lífið og þeir voru ekki tilbúnir. Því miður eru skoðanir fjölskyldunnar litaðar af þessum sömu unglingum. Þeim var treyst, en þeim var ekki treystandi.

Þessir unglingar sem hafa talað illa um pabbann og stolið gífurlegu fjármagni frá fjölskyldunni fara létt með að beina athyglinni frá sjálfum sér og að pabbanum, sérstaklega þegar hann mótmælir því hávært að skuldir þeirra verði borgaðar af fjölskyldunni og þeim börnum sem eru fædd og munu fæðast á næstu árum eða áratugum. Unglingarnir vilja að fjölskyldan bjargi þeim. Pabbinn vill að þeir bjargi sér sjálfir og láti fjölskylduna í friði. 

"Það var hann sem gerði þetta mögulegt," segja unglingarnir, eins og það hafi verið slæmt í sjálfu sér. Albert Einstein áttaði sig á hvernig hægt var að nýta kjarnorku. Ekki var það honum að kenna að sumir notuðu hana til góðs og aðrir til ills, ekki frekar en Davíð sem nýtti frjálshyggjuna til að byggja stórveldi, sem því miður hrundi vegna þess að sumir notuðu hyggju frelsisins til ills. Ekki er það bifvélaframleiðendum að kenna að unglingar drepa sig í ofsaakstri. Ekki er það byssusmiðum að kenna að saklaust fólk er skotið í klíkustríðum úti á götu. Eða hvað?

Það er margt sem hægt er að gagnrýna Davíð fyrir, en Hrunið er ekki eitt af því. Hann var sá sem gaf fólki merki um að eitthvað væri að. Hann lét ekki bara ríkisstjórnina vita. Hann lét fjölskyldu sína vita, þjóðina. Hann lét mig vita.

Fyrir það er ég honum þakklátur.

Og ég er ekki Sjálfstæðismaður, nokkuð sem ég er oft sakaður um þegar ég ver Davíð á forsendum sem ég tel málefnalegar. Þeir sem gagnrýna Davíð fyrir það eitt að vera sá einstaklingur sem hann er, skammist ykkar! Þeir sem gagnrýna verk Davíðs og skoðanir hans, gott hjá ykkur!

 

Ég vil taka það sérstaklega fram að ég hef ekkert á móti unglingum sem slíkum, þeir passa einfaldlega vel inn í myndlíkinguna, þar sem að þeir eru börn sem krefjast smám saman þess frelsis sem fullorðnir njóta. Íslendingar hafa haft tilhneigingu til að samþykkja þetta frelsi nokkuð fljótt og án þess að hafa miklar áhyggjur af mögulegum afleiðingum. Íslenskum unglingum er oft treyst. Það er gott. Sumum er hins vegar ekki treystandi og það eru þeir sem eyðileggja fyrir öllum hinum. Það er nákvæmlega það sem útrásarvíkingarnir gerðu, sem reyndar væru betur nefndir fjármálarónar.

Ekki setja þjóðina á hausinn

Af hverju er ICESAVE krítískt fyrir íslensku þóðina? Og endurbirting: Var stærsta bankarán aldarinnar framið á Íslandi rétt fyrir páska?

Í tilefni þess að ICESAVE klúðrið er komið í þá sorglegu stöðu sem það er: að almenningur neyðist til að taka á sig skuldbindingar einkafyrirtækisins Landsbankans vegna loforða stjórnmálamanna um að ábyrgjast bankana og eins margar óútfylltar ávísanir og bankamenn vildu leysa út fyrir eins mikinn pening og þá langaði í, sama hvað gerist, þá langar mig að endurbirta þessa grein.

Smá vangaveltur sem kviknuðu við að lesa greinina aftur og velta aðeins fyrir mér hvernig málum er háttað í dag: Staðan er einföld og ICESAVE málið mun skapa hefð um hvernig sambærileg mál verða leyst í framtíðinni. Verði ICESAVE málið samþykkt, þá munu þeir sem ollu vandanum líklega komast undan án refsingar og kostnaðurinn lenda á íslensku þjóðinni. Verði ICESAVE málið ekki samþykkt, mun bankakerfið hrynja og Íslendingar einangrast um tíma. Alþjóðasamfélagið mun þá sjálfsagt taka að sér að elta uppi sökudólgana, þegar ríkisstjórn Íslands viðurkennir, eins og skynsamlegt væri, að hún ræður ekki við þetta mál, enda umfang þess svo gífurlegt og hagsmunatengsl sem flækjast fyrir réttlætinu ennþá í fullu gildi. 

Ef ríkisstjórnin samþykkir ekki ICESAVE, verður þjóðin gjaldþrota, og hún mun þurfa að ganga í gegnum mjög erfiða tíma í nokkur ár - en það er verðmiði réttlætisins. Hinn kosturinn er jafn slæmur: að sleppa þeim sem komu okkur í klípuna með því að láta þjóðina borga og gefa þeim tækifæri á að kaupa allt aftur og byrja upp á nýtt - vandanum er einnig frestað um nokkur ár og þeir bjartsýnustu gætu vonað að innan sjö ára gufi vandinn upp að sjálfu sér. Hann verður horfinn fyrir þá stjórnmálamenn sem sitja í þessari ríkisstjórn - en gagnvart þjóðinni sjáum við fram á langan og þungan dragbít.

Spurningin er: eigum við að láta draga rýtinginn hægt og rólega úr baki okkar af fólki sem gæti allt eins ýtt honum aftur inn þegar hentar, eða fá færan lækni til að kippa honum út, loka sárinu og vona að það grói? Ég skil vel ótta Steingríms J. Sigfússonar, sem var manna duglegastur í stjórnarandstöðu að gefa skilaboðin: "Hingað og ekki lengra!" sem hefur snúist til að samþykkja frestun á vandanum næstu sjö árin með umtalsverðum tilkostnaði, og hugsunarháttur 2006 virðist hafa náð undirtökunum: "Þetta reddast!"   

Annað hvort stendur maður fastur fyrir eða gefur eftir. Vinstri grænir hafa sýnt að þrátt fyrir fögur fyrirheit um að standa föst fyrir, þá voru þau orð tóm og ekkert á bakvið þau annað en löngun til valda, enda byggja þau kerfi sitt í kringum fjórflokkaklíkukerfið, sem aðeins Borgarahreyfingin vill brjóta niður. Þau skilja ekki að þó að þau langi til að leysa vandann sjálf og hreinsa til eftir aðra, þá eru þau einfaldlega ekki nógu máttug til þess, ekki frekar en Dr. Frankenstein þegar hann reyndi að stöðva skrímslið sem hann skapaði.  

Ég vil taka það fram að forsendur mínar til að sjá þetta voru afar takmarkaðar. Ég vann á skrifstofu við að skrifa tæknilegar handbækur, en hef komið víða við - upplifði svipaða fjármálakrísu í Mexíkó 1994 og margir vinir mínir lentu illa í því 2000 í Argentínu. Svo var ég meðvitaður um ENRON og hafði tekið þátt í ritvinnslu fjárlaganna 2006. Það er ljóst að ýmis ummerki voru orðin sýnileg á Íslandi í mars 2008 fyrir leikmann eins og mig, og að þeir sem vissu meira hafi einfaldlega látið eins og þeir vissu ekki neitt, og reynt að komast upp með það.

Ég vil taka það fram að ég er fluttur úr landi, enda vil ég tryggja börnum mínum framtíð með góða menntun og möguleika, og tel að framtíð íslensku þjóðarinnar sé í mikilli hættu. Ég vildi komast upp úr sjónum til að geta rétt hjálparhönd síðar, enda gerir maður lítið gagn þegar maður berst við að halda sjálfum sér á floti.

Við virðumst vera að horfa upp á harmleik þar sem að leikendur hafa ekki roð við atburðarrásinni.

 

En hér er greinin sem mig langaði að endurbirta:

25.3.2008 | 22:14

Var stærsta bankarán aldarinnar framið á Íslandi rétt fyrir páska?

Eru einhverjir að taka mikla fjármuni út úr bönkunum og skipta þeim yfir í erlendan gjaldmiðil, alltof hratt? Ef svo er, þá gæti eins verið komið fyrir Íslandi og fyrir Argentínu árið 1999, þegar fjárfestar hættu að treysta argentínska hagkerfinu, tóku allan pening úr bönkum, skiptu þeim yfir í dollara og sendu úr landi. Argentína var sem sviðin jörð í mörg ár á eftir. 

Árið 1994 lenti Mexíkó í hrikalegri niðursveiflu, nokkuð sem ég upplifði af eigin raun og skuldir margfölduðust á örfáum dögum. Forsendur málsins voru reknar til þáverandi forseta Mexíkó sem var að ljúka sínu síðasta ári á forsetastól, en hann dró sér gífurlegar upphæðir úr hagkerfinu, skipti yfir í erlenda mynt og flutti til Írlands. 

Er eitthvað samskonar að gerast hér á landi undir sofandi augum stjórnvalda, sem eru kannski að horfa of mikið út á við þegar mikilvægt er að við lítum aðeins í eigin barm?

Samkvæmt frétt mbl.is segir Davíð Oddsson seðlabankastjóri að "hugsanlega hafi einhverjir verið að hafa meiri áhrifa á gengi krónunnar að undanförnu en eðlilegt getur talist".

Þetta er stórfrétt í sjálfu sér, að minnsta kosti fyrir mig, því að ég hélt að ómögulegt væri fyrir fáa einstaklinga að leika sér með gengi krónunnar, og trúði að við værum í landi þar sem hlutirnir eru í föstum skorðum og gegna ekki frumskógarlögmálum, en nú hafa hagfræðingar og sjálfur Seðlabankastjóri fullyrt að það sé mögulegt. Athugið: "Að það sé mögulegt!"

Hvort að möguleikinn hafi verið nýttur er annað mál, og hugsanlega sakamál. Einnig má spyrja hversu lengi þessi möguleiki hafi verið til staðar og hvort að þetta sé í fyrsta skiptið sem svona lagað hefur hugsanlega verið gert á Íslandi, eða hvort að þetta sé líkari almennri reglu og bara fattast vegna tæknilegra mistaka?

Stýrivextir hafa verið hækkaðir um 1.25 prósent og eru því komnir í 15%. Það er mikið miðað við að stýrivextir hjá flestum öðrum Evrópuþjóðum eru um 2%, sem þýðir að lán verða ekki jafndýr fyrir almenning á endanum.

Ég ákvað að lesa mér til og reyna að fræðast um hvað stýrivextir þýða. Svo velti ég þessu fyrir mér, og þrátt fyrir að stundum hafi allt farið í hnút komst ég loks að þessari niðurstöðu:

Samkvæmt mínum skilningi þýðir þetta að ef fjármálastofnanir taka lán frá Seðlabanka Íslands verði vextir á þeim 15%. Er þetta gert til þess að koma í veg fyrir að fjármálastofnanir taki þessi lán, því að þau geta ekki verið annað en óhagsstæð. Segjum samt að fjármálastofnanir taki þessi lán á þessum kjörum, hvað þýðir það fyrir almenna neytendur í landinu. Það er ekki um bein áhrif að ræða, þannig að spekingar geta fullyrt að þetta hafi engin áhrif á neytendur.

Aftur á móti getur þetta verið eins og tvíeggja sverð: ef fjármálastofnanir voga sér að taka lán á þessum kjörum er ljóst að þær verða að fá peningana til baka, og hvar annars staðar en hjá borgurum landsins - ef ekki í gegnum fasta vexti, þá í gegnum verðtrygginguna, - þar sem að verðtryggingar, verðbólga og stýrivextir haldast í hendur. Ef fjármálastofnanir taka hins vegar ekki lán á þessum kjörum, þá eru þær sjálfsagt ekki að endurfjármagna sig og munu þá áhrif þessara stýrivaxta vera skammvinn, og gengið byrja aftur í frjálsu falli, jafnvel innan viku.

Vinsamlegast leiðréttið mig með útskýringum sem venjuleg manneskja skilur fari ég með rangt mál.

 

Einhverjir kunna að hafa haft óeðlileg áhrif á gengið