Síðustu árin hafa margir bloggtímar farið í að greina hið íslenska ástand. Á þessu bloggi, snemma árs 2008, grunaði mig að verið væri að stela úr bönkum innanfrá og að slík hegðun gæti ekki endað öðruvísi en með ósköpum.

Það gerðist.

Svo hélt tíminn áfram að líða.

Enn heldur ránið áfram þó að allar viðvörunarbjöllur séu löngu farnar í gang, löggan mætt á svæðið, jafnvel búið að rýma bankana og hugsanlega selja þá aftur í hendur þeirra sem rændu þeim upphaflega. Það getur enginn vitað vegna bankaleyndar.

Í síðustu færslu rökstuddi ég að samkvæmt alþjóðlegri skilgreiningu á kommúnisma, þá er Ísland kommúnistaríki í dag. Sagan hefur sýnt okkur að kommúnismi er ekki vænlegur kostur til lengri tíma, því að manneskjur finna öryggi í eignum. Til dæmis húseignum. En kommúnismi reynir að svipta fólk slíkum eignum. Ekki á einum degi, heldur yfir lengri tíma. Það er ekki þægilegt ástand, enda brýtur það gegn þeirri grunnþörf manneskjunnar, að þurfa að eiga sér samastað, að eiga sér heimili.

Við skilgreinum okkur að vissu marki út frá eigum okkar. Séu þessar eigur minningar, metum við þær mikils. Allt sem tengir okkur við minningar okkar er okkur dýrmætt, því að í námunda við ákveðnar eigur vakna minningarnar aftur til lífsins, og við líka. Það er ómannúðlegt að svipta manneskju minningum sínum. Það er ómannúðlegt að svipta fjölskyldu heimili sínu. Sama hver stökkbreytt skuldin er í peningum talin, þá getur hún aldrei verið hærri en virðingin sem okkur er skylt að bera fyrir heiðarlegum manneskjum og heimilum þeirra.

Samt er manneskjan svo skrítin. Fólk getur verið grimmt við náunga sinn. Sérstaklega ef þeim er sagt að sýna grimmd af einhverjum sem hefur völd. Valdboðið er magnað fyrirbæri. Ef Steingrímur J. Sigfússon eða Jóhanna Sigurðardóttir, valdamestu manneskjur Íslands í dag, skipuðu almenningi að vera grimm og vond við annað fólk, þá má gera ráð fyrir að um 65% myndi hlíða skipuninni, sama hversu hryllilegar afleiðingar hún gæti haft fyrir hinn aðilann.

Þú trúir mér kannski ekki? Hugsaðu um fólkið sem er að berjast gegn stökkbreyttum skuldum. Hugsaðu um fólkið sem hefur neyðst til að yfirgefa land sitt. Hugsaðu um fjölskyldurnar sem hafa sundrast. Og væri þér skipað að sína þessu fólki grimmd og miskunnarleysi, myndir þú gera það?

Þú hristir kannski höfuðið og segir jafnvel "aldrei nokkurn tíma í lífinu", en hin kalda staðreynd er sú að hægt er að fá meirihluta fólks til að gera óhugnanlega hluti.

Tilraun var gerð á 6. áratug 20. aldar, kennd við Milgram, þar sem ósköp venjulegri manneskju var gert að spyrja óséðan aðila í klefa spurninga. Ef svörin voru röng, gaf spyrjandinn svaranda raflost. Svarandinn sýndi skýr viðbrögð um sársauka á móti, sífellt af meiri þjáningu eftir því sem hann svaraði fleiri spurningum vitlaust, því styrkur rafstuðsins var sífellt aukinn milli spurninga, af spyrjandanum.

Ef spyrjandinn fékk bakþanka, þá var honum skipað að halda áfram. Spyrjandinn vissi ekki að sá sem sat fyrir svörum var leikari sem fékk í raun ekki raflost, heldur þóttist fá það. Niðurstaða rannsóknarinnar var sú að um 65% þátttakenda héldu áfram að kvelja manneskjuna með spurningum og raflosti sem gat dregið hina óséðu manneskju til dauða. Aðeins vegna þess að henni var sagt að gera þetta.

Mig grunar að þetta skýri af hverju fólk við heldur áfram að kvelja samlanda sína án þess að skilja afleiðingar gjörða sinna.

Erum við svoleiðis í dag?
Ert þú þannig mannvera?
Hvernig getur þú vitað hvað þú myndir gera?
Hvernig getur þú vitað hvað þú ert að gera öðrum með því að lifa lífinu eins og þú gerir í dag?
Ef þú vissir að líferni þitt skaðaði annað fólk, myndirðu hætta því?
Ef einhver segði þér að hafa ekki áhyggjur af þessu, myndirðu ekki frekar hlusta á þann sem segir þér ekki að hafa áhyggjur, heldur en þessa skjálfandi rödd sem við köllum samvisku?
Hvernig liði þér ef þú værir sviptur lifibrauði þínu og heimili, og sæir þau viðbrögð meirihluta almennings að þetta sé bara allt í lagi á meðan þau sjálf eru örugg?