Mun þjóðin sundruð steypast fyrir björg eins og læmingjar, eða getum við fundið samstöðu gegn þeim öflum sem ógna tilvist íslenskrar þjóðar?

Þegar bankarnir hrundu voru sett neyðarlög til að tryggja innistæður í bönkum og bjarga gífurlegu fjármagni sem ekki var fyrirfram ríkistryggt í peningamarkaðssjóðum og bankabókum. Slík trygging varð til með vanhugsuðnum neyðarlögum sem sett voru í október 2008. Einhvern veginn gleymdist að þessi trygging myndi ná yfir bæði íslenska og erlenda kröfuhafa, og hefur til að mynda leitt okkur út í ICESAVE hörmungar, en hefði þessi björgun einungis átt við Íslendinga hefðum við komist í gegnum Hrunið á skammri stundu, en þar sem erlendir kröfuhafar nýttu sér tækifærið og við sendum vanhæfa samninganefnd til að semja um málið, erum við að tala um djúpa efnahagskreppu sem gæti varið í áratugi og sundrað þjóðinni pólitískt.

Þetta þýðir gífurlegan kostnað fyrir íslenska ríkið og íslenskan almenning, við að endurgreiða þá milljarða sem höfðu tapast í Hruninu. Sjóðir ríkisins voru tæmdir fyrir þessa aðgerð, og ekki nóg með það, tekin voru lán til að þetta gæti gengið upp. En þetta gengur ekki upp, getur ekki gengið upp, og mun ekki ganga upp! Þetta er skákþraut um mát, en það vantar kóngana á borðið.

Fyrstir til að borga meira eru þeir sem minnst mega sín. Það virðist vera lögmál mennskra hörmunga. Hungraðir svelta fyrst. Aðrir síðar.

Gísli Tryggvason, talsmaður neytenda, skrifar góða grein um vanda heimilanna og hvernig þeim sem skulda neytenda- og húsnæðislán hefur verið fórnað á kostnað sjóðseigenda og banka. Hagsmunasamtök heimilanna hafa til þessa ekki lagt sérstaka áherslu á jafnræðisrök þegar kemur að kröfum um leiðréttingu skulda, en Gísli Tryggvason bendir réttilega á að erfitt sé að fylgja slíkum rökum eftir fyrir dómstólum, en þau gætu hins vegar reynst beitt pólitískt vopn til að koma sjónarmálum heimilanna á framfæri. 

Kostnaðurinn við að endurgreiða þessa fjármuni til fjármagnseigenda þýðir hærri skatta á alla þjóðfélagsþegna, hærri verðbólgu sem skilar sér í hærra verðlagi, gengisfellingu og mögnun skulda þeirra sem skulduðu fyrir. Í stuttu máli sagt eru neyðarlögin til þess gerð að þeir sem skulda og eru í neyðarstöðu, verða að borga meira til að þeir sem eiga eitthvað tapi  ekki sínu. Salvör Gissurardóttir skrifar góða grein um spillinguna í kringum skjaldborg um fjármagnseigendur, hér.

Hvert barn sér í hendi sér að þetta er bæði ósanngjarnt og óréttlátt.

 

 

Tökum dæmi. 

Tvö börn eru úti að leika sér í sandkassa. Annað þeirra er með gröfu sem það fékk að gjöf frá foreldrum sínum, en hitt barnið á enga slíka gröfu, enda foreldrar þess bláfátækir. Nú tapast grafan á meðan börnin bregða sér í rólurnar um stund og barnið sem átti gröfuna fer að skæla. Fátæka barnið sem enga gröfu átti vorkennir barninu sem tapaði gröfunni, en bæði fara þau heim. Daginn eftir bankar lögreglan upp á hjá fjölskyldu fátæka barnsins og segir að grafa ríka barnsins hafi horfið, og til þess að barnið fái gröfuna sína aftur, þá verður fátæka fjölskyldan að borga helminginn í gröfunni, en Ríkið muni borga hinn helminginn. Fátæka fjölskyldan reynir að mótmæla, en fær þá þau svör að kröfunum verði miskunnarlaust fylgt eftir, og ekki nóg með það, að kostnaðurinn við að fá lögfræðinga í dæmið verði alltof mikill, þannig að þeim er ráðlagt að borga helminginn í gröfunni strax. Þau gera það. Allt fellur í dúnalogn. Barn ríka fólksins fær aftur gröfu, en fátæka barnið situr enn uppi gröfulaust og foreldrar þess með enn minna svigrúm en áður til að kaupa leikföng handa eigin barni. 

Þetta er smækkuð mynd af fáránleika núverandi stöðu, því að skuldarar hafa verið að greiða upp fjármagnstap fjármagnseigenda og stýrivextir, verðbólga og gengisfelling, hlutir sem fáir skilja; sérstaklega þeir sem vinna við aðra hluti en að velta þessum hugtökum fyrir sér; hafa verið notuð sem kröfutækni gagnvart skuldurum. Þeir hafa séð höfuðstól vaxa upp úr öllu valdi, mánaðarlegar afborganir af lánum sínum hækka ógurlega, hafa séð smávörur hækka, misst yfirvinnutíma og fá lægri laun, eru rukkaðir um hærri skatta og fá slakari þjónustu frá hinu opinbera vegna sparnaðar.

 

 

Það sem flækir náttúrulega málið er að fjármagnseigendurnir eru ekki bara Íslendingar sem stilla sér upp gegn skuldurum, heldur eru kröfuhafarnir úti um allan heim og þeir stilla sér upp gegn Íslendingum, bæði fjármagnseigendum og skuldurum, og upphæðirnar eru ekki bara ein lítil grafa, heldur heilar borgir með háhýsum, íbúðarhverfum, stjórnkerfi og öllu því sem tilheyrir stórborg, og ekki nóg með það, þessar borgir fara vaxandi á meðan Íslendingar fara smækkandi, og það eru lánaneytendur sem eiga að borga þessar borgir til að byrja með og taka sífellt á sig meira, og næst eru það allir Íslendingar sem verða að taka þátt í grieðslunni. Með því að bjarga fjármagnseigendum er verið að leiða þjóðina alla fram af bjargi háu og fyrir neðan er ekkert annað en hyldýpi. Kannski finnst einhverjum fólksfækkun vera nauðsynleg við þessar aðstæður og ásættanlegt að einungis örfáir hrapi ekki fyrir björg.

Skuldarar virðast fremstir í hópnum, næst brúninni, en sumir þeirra berjast gegn kröfuhöfum sem sífellt ýta þeim nær hengifluginu, aðrir skuldarar ýta á hina skuldarana því þeir telja það betra en að berjast gegn þeim sem eru augljóslega sterkari. Svíkja þannig lit. Í miðju hópsins eru íslenskir kröfuhafar að ýta á skuldarana og átta sig ekki á því að með meiri árangri, þá henda þeir ekki bara skuldurum fram af brúninni, heldur færast þeir sjálfir nær henni, með erlenda kröfuhafa sem þrýsta síðan á þá. En einstaka Íslendingar sem standa vel hafa hins vegar áttað sig á hvert stefnir og reyna máttlausir að berjast gegn aflinu sem ógnar þeim sjálfum.

 

 

Er ekki kominn tími til að Íslendingar standi saman og berjist í samstöðu gegn því að nokkur samherji falli fram af bjarginu? Af hverju skilur fólk ekki að þegar einn er fallinn verður mótstaðan minni gegn kröfuhöfum og að lokum verður einfaldlega öllum hópnum ýtt fram af brúninni?

Þessari læmingjahegðun Íslendinga verður að linna. (Læmingjar eru norsk smádýr sem árlega fremja hópsjálfsvíg með því að steypa sér fram af björgum í hafið). Það verður að berjast fyrir því að Íslendingar sjái heildarmyndina skýrar og taki höndum saman, í stað þess að stöðugt berjast innbyrðis, skipta sér í tvö lið, og níðast á þeim sem eru veikari fyrir og líklegri til að tapa. Það skiptir ekki máli með hvoru liðinu þú heldur. Það sem skiptir máli er að það eru öflugir einstaklingar í báðum hópum sem eiga að geta unnið vel saman, en eru ekki að því.

Þeir sem eru sterkari fyrir þurfa að átta sig á því að innan skamms, þegar hinir veikari eru ekki lengur fyrirstaða, þá kemur að þeim að spyrna á móti - og þegar að því kemur er ég hræddur um að það verði of seint.

Ég hef í öðrum pistlum velt fyrir mér sameiningarafli sem gæti fengið Íslendinga til að vinna saman, og stakk í minni einfeldni upp á að nota trúarbrögð til þess, en var harkalega gagnrýndur fyrir af sumum, en hugmyndin fékk einnig hljóðbyr frá öðrum. Hugmynd Gísla um að nota jafnræðisrök eru ekki slæm, og sjálfsagt bjartsýnni heldur en mín tillaga, því að ég er farinn að leiðast til að trúa því að fjöldinn sé einfaldlega ekki tilbúinn til að hlusta á rök.

 

 

Hvernig er hægt að ná til þeirra sem trúa að þeir standi enn vel og sýna þeim að við erum öll í sama liði?

Gerist það ekki verða línurnar á milli hópanna tveggja sífellt skýrari og geta snúist upp í öfgar, eins og baráttu á milli kapítalista og kommúnista, nokkuð sem hefur liðað þjóðir í sundur, eins og til dæmis Norður og Suður Kóreu, Norður og Suður Víetnam, eða þjappað þeim saman á vafasömum forsendum, eins og Kína, Sovétríkjunum og Kúbu. Það er ekkert sem mælir gegn því að Ísland gæti orðið kommúnistaríki innan tíðar. Það er vonandi enn svigrúm til að láta það tímabil standa stutt, en ég er hræddur um að það sé óumflýjanlegt.

Mótrök sem ég hef heyrt gegn neytendum lána er að fjölmargir þeirra séu einfaldlega að misnota sér ástandið, ætli sér að græða á kostnað hinna. Þessir hrægammar eru því miður til. Það er þetta fólk sem er á milli hópanna tveggja og reyna að græða á þeim báðum, sem eru að valda aukinni sundrung. 

 

 

Hins vegar er heilt og gott fólk meginuppistaðan í báðum hópunum, bæði þeim sem skulda alltof mikið vegna óeðlilegs ástands og þeirra sem nutu verndar ríkisins gagnvart eigum sínum. Þeir sem eiga vilja ekki tapa eigum sínum og eru tilbúnir að gera nánast hvað sem er til að verja þær, og þessi hópur stendur í mun betri stöðu en hinir sem hafa tekið húsnæðislán og eiga hugsanlega ekki neitt vegna þess. Sá hópur er nánast varnarlaus nema þessir tveir hópar komist yfir hindranir og taki höndum saman, gegn þeim sem svikið hafa þjóðina og gegn þeim sem eru að misnota sér ástandið.

Við verðum að standa saman því að það er risastór flóðbylgja á leiðinni, sem getur auðveldlega skollið yfir bjargið háa og dregið okkur öll út í hyldýpið, alla Íslendinga og jafnvel einhverja af erlendu kröfuhöfunum líka.

 

 

 

Læmingjahegðun afhjúpuð:

Athugasemdir

[Sæmundur Bjarnason, 4.10.2009 kl. 08:20]

Það er alveg rétt hjá þér að svokölluð neyðarlög eru hrikaleg afglöp sem undarlega hljótt hefur verið um. Ég hef minnst á þetta í mínu bloggi en öll umræða um hrunið og tengd mál er á hraðri leið í flokkspólitíska farið og völdin fylgja kosningum og þar ráða flokkarnir og stjórnmálamennirnir og möndla með málin eftir sínu höfði.

[Offari, 4.10.2009 kl. 10:23]

Ég get verið sammála því að neyðarlögin voru gölluð fljótfærnisákvörðun. Ég tel þau samt hafa verið nauðsynleg og þeir sem settu þau hafi verið að hugsa um hag þjóðarinar.

[Héðinn Björnsson, 4.10.2009 kl. 11:18]

Er sammála þér um allt í þessari grein nema líffræði lemminga:

http://www.snopes.com/disney/films/lemmings.asp

[Guðmundur Jónsson, 4.10.2009 kl. 12:16]

Neytðarlögin voru sett til þessa að hægt væri að kaupa í matinn á íslandi mánuðina eftir hrun bankanna. Þau voru vond en nauðsinleg og ef til vill hefði mátt gera betur. Að gagnrína þau eftirá úr fílabeinsturni ber vott um takmarkaðan skilning á því hvað ástandið var í raun alvarlegt á þessum tíma.

þetta er í raun hluti af vandanum síðuhaldari er að benda á ,hálf þjóðin virðist hafa meiri áhygjur af því að "réttum" aðilum verð refsað, en að vinna sig út úr vandanum.

[Andri Geir Arinbjarnarson, 4.10.2009 kl. 14:03]

Ein ástæða þess að Bretar of Hollendingar pressa svona mikið á ríkistryggingu er að þeir gera ráð fyrir að þessum neyðarlögum verði hnekkt og þá lendir allur skellurinn á skattgreiðendum þar sem eignir Landsbankans fara til annarra kröfuhafa. 

Þessi óvissa um hver á rústirnar úr íslenska hruninu á eftir að verða ansi mikill dragbítur á okkur.  Vankunnátta og reynsluleysi okkar þingræðislegu kosnu fulltrú er svo í sérflokki.  Prófkjör eru ansi dýr þegar allt er lagt saman.

[Hrannar Baldursson, 4.10.2009 kl. 14:04]

Héðinn: lemmingamálið er hið áhugaverðasta. Að Disney hafi falsað myndina finnst mér afar áhugavert, enda fjallar myndin um lemmingagoðsögnina og þykist staðfesta hana. Sýnir kannski betur en nokkuð annað að maður eigi ekki að trúa hverju sem er þó það komist á skjáinn. Hins vegar stendur dæmið um lemmingahegðun okkar Íslendinga fyrir sínu, hvort sem að veruleikinn um lemmingana sé sá að þeir fremja fjöldasjálfsvíg eða ekki.

Offari: Auðvitað virðast viðkomandi hafa verið að hugsa um þjóðarhag og talið það þjóðarhag að fjármagnseigendur haldi eigum sínum. Spurning hvort þeir hafi áttað sig á því að skuldir myndu í stað magnast fyrir aðra sem ekki áttu eigur, á kostnað þeirra sem áttu þær. Það er hins vegar ekki aðal málið í hvaða hugleiðingum viðkomandi voru, heldur hverjar afleiðingarnar hafa verið og hvernig við tökumst á við þær.

Sæmundur: Pólitískar skotgrafir eru jafn skynsamlegar og alvöru skotgrafir, þar sem fólk kemur sér fyrir í herliði og reynir að drepa andstæðinginn með öllum tiltækum ráðum, án þess að gera sér grein fyrir því að vandinn felst ekki í hinum aðilanum, heldur ástandinu sem slíku, fyrirbæri sem hóparnir tveir ættu að geta ráðið við án þess að fórna einu einasta mannslífi. Hins vegar er hætt við að manneskjan í hópi sé ekki það skynsöm að hafa lært af sögunni, og nokkuð öruggt að hún muni endurtaka söguna enn einu sinni. Málið er að fólk virðist eiga auðvelt með að skilja fortíðina og sjá samhengið með hlutum sem gerðust, en þegar það er statt í sams konar ferli, er eins og það verði blint af nærverunni.

[Jón Steinar Ragnarsson, 4.10.2009 kl. 14:58]

Læmingjar, segir maður.

[Hrannar Baldursson, 4.10.2009 kl. 15:23]

Guðmundur: Rétt hjá þér að neyðarlögin voru sett til að fólk gæti komist af. Samt hef ég á tilfinningunni að það séu ekkert alltof margir sem átti sig á hversu alvarlegt ástandið er í raun og veru, núþegar.

Andri Geir: stjórnmálamenn okkar virðast því miður fylgja eftir úreltum leikreglum þar sem vinargreiðar eru hin mesta dygð, en fagmennska og kunnátta verður einhvern veginn útundan.

Jón Steinar: Ég mun ekki gleyma þessu orði hér eftir. :)

[Páll A. Þorgeirsson (IP-tala skráð) 5.10.2009 kl. 00:13]

Flott grein hjá þér. 

Strax í upphafi hvíslaði "brjóstvitið" því að mér að 100% trygging á innistæðum væri fáránleg ákvörðun, hún ætti eftir að hafa skuggalegar afleiðingar.  Margir töldu mig "klikk" þegar ég orðaði það í athugasemdum.  Á þessari stundu kemur upp í huga minn "spádómur" Gylfa Magnússonar ráðherra fyrir ári síðan og rætt var um í fréttum sjónvarps fyrir örfáum dögum.  Þar hafði hann spáð því að íslenskir bankar og mörg stærri fyrirtæki væru tæknilega gjaldþrota.  Allt varð brjálað.  Nokkrum dögum síðar hrundi "báknið".  Ekki löngu síðar "fullyrti" (það var ekki spádómur) Gylfi að eina leiðin til að bjarga heimilum og fyrirtækjum úr "loftbóluskuldasúpunni" væri að afskrifa þær strax, það kæmi einungis til með að kosta þjóðina meira ef beðið væri með það.  Gylfi sér greinilega lengra en nef hans nær en hann hefur heldur betur dregið í land með það að afskrifa þær skuldir, enda hann og aðrir "pólitíkusar" búnir að koma okkur í tómt rugl með aðgerðum sínum eftir að kreppan skall á.  Þeim hefur þó tekist að afskrifa milljarðaskuldir "fyrrum auðmanna" og ekki síst að tryggja 100% innistæðu þeirra á bankabókunum.  Vitanlega hafa þær "fáu krónur" sem "venjulega fólkið" átti fengið að fylgja með, en sennilega hefðu þeir helst viljað afskrifa þær umfram upphaflega upphæð Tryggingasjóðs innistæðutrygginga.  ;-)

[Jóna Kolbrún Garðarsdóttir, 5.10.2009 kl. 01:08]

Enginn virðist áfellast Samspillinguna og SjálftökuFLokkin vegna þessarar setningar neyðarlaganna, SjálftökuFLokkurinn er að fá aukið fylgi í skoðanakönnunum undanfarið. 

[Hrannar Baldursson, 5.10.2009 kl. 07:31]

Jóna: Að sjálfsögðu er setning þessara neyðarlaga algjörlega á ábyrgð Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks. Ástæða þess að Sjálfstæðisflokkurinn er að fá aukið fylgi í skoðanakönnunum, er sjálfsagt sá að af mörgu illu, virðist hann fyrir mörgu fólki illskástur.

Páll: Já, það er erfitt að sjá fyrir afleiðingar slíkra framkvæmda, og væri náttúrulega best að gagnrýnisraddir heyrðust sem hæst þegar slíkar ákvarðanir eru teknar og að hlustað væri á þær, og þær metnar á yfirvegaðan hátt.