Af hverju fyrirlítur sumt fólk frelsið?

 

Í bandarískum stjórnmálum er talað um íhaldið gegn frjálshyggju, á meðan íhaldið á Íslandi þykist að minnsta kosti aðhyllast frjálshyggju. Það gleymist stundum að frelsið er lykilhugtak hjá lýðræðisríkjum, að fólk sé frjálst til að kjósa og lifa lífinu eins og það velur að gera það.

Af einhverri ástæðu hefur risið upp mikil andstaða við frjálshyggju þar í landi sem hlýtur að vera byggð á misskilningi, því ef þú ert á móti frjálshyggju, ertu á móti því að gefa fólki frelsi til að kjósa, og vilt frekar fá einhvers konar einræði yfir þig, vilt að völdin fari frá lýðnum og þess í stað til einhvers hóps sem mun fara með völdin. Á tímabili hélt ég næstum að Trump yrði kóngur yfir Bandaríkjunum, enda stjórnaði hann landinu meira eins og einráður myndi gera heldur en lýðræðislega kosinn þjónn þjóðar.

Ég hef rætt við bandaríska vini mína um frjálshyggjuna (liberalism), og þeir hafa sumir (en alls ekki allir) með andstyggðartóni notað hugtakið ‘liberals’ eins og einhvers konar blótsyrði. Þá hef ég vinsamlegast spurt hvort að viðkomandi hafi eitthvað á móti frelsinu sem slíku, og fengið það svar að svo sé ekki, og síðan bent á að ‘liberal’ þýði manneskja sem aðhyllist frelsi fyrir manneskjuna, og þá fyrir þær allar frekar en einhverjar útvaldar. Oft stoppuðu samræðurnar þar. Það er eins og merkingin hafi horfið úr orðinu.

En ef við veltum þessu með frelsið aðeins meira fyrir okkur. Mannkynið hefur í árþúsundir alls ekki verið frjálst. Fólk hefur verið bundið í þrældóm, þeir sem hafa átt minna eða lært minna hafa ekki fengið atkvæðisrétt og konur hafa verið útilokaðar frá kosningum. Það hafa verið konungsríki við völd, prestastéttir hafa ráðið samfélögum, og núna í tiltölulega stuttan tíma hefur lýðræði fengið að ráða í hinum vestræna heimshluta. Bara vegna þess að við Íslendingar sem nú eru á lífi þekkjum ekkert annað en frelsið, þá er það alls ekki sjálfsagður hlutur.

Það eru alltaf einhverjir sem reyna að hrifsa til sín völdin og útiloka þá sem eru ekki á sama máli frá því að ná þeim. Snjallasta leiðin sem mannkynið hefur fundið upp á til að tryggja einhvers konar sanngirni í þessum málum er með lýðræðinu. Gallarnir við lýðræðið eru ýmsir, eins og mikið skrifræði, margar stofnanir sem vinna úr málum, sífellar kosningar og deilur um hvað á að velja, en meirihlutaákvörðun er virt. Þar til hún fær ekki lengur að ráða.

Þegar konungar eða einvaldar hrifsa til sín völdin gerist það yfirleitt frekar óvænt og í nafni einhvers ósýnilegs valds. Oftast nær viðkomandi hervaldi á bakvið sig, eða hefur það mikla fjármuni að hægt er að múta áhrifaríku fólki hér og þar. Einveldið leiðir alltaf til hörmunga. Það er bundið í hugtakið. Til að einhver ein ófullkomin manneskja fái að ráða öllu, þarf að fórna ansi mörgum mögulegum skoðunum og hugmyndum. Þetta leiðir til staðnaðar fyrir samfélagið og að alls ekki verður hlustað á venjulega fólkið sem þarf að strita fyrir rifnum fötum og maðkétnum mat, og má út frá sjónarhorni yfirvaldsins sýna þakklæti fyrir það litla sem úti frýs. 

Þannig að frelsið er ekkert sjálfsagður hlutur í samfélaginu, en samt er frelsið eiginleiki sem virðist innbyggður í hverja einustu manneskju. Við finnum að við þurfum að eignast eitthvað, merkja okkur eitthvað pláss, vera eitthvað, og til þess þurfum við frelsi. Við metum það ómetanlega mikið en gleymum því stundum, sérstaklega þegar við höfum það.

Til að mynda lítum við á það sem harða refsingu í okkar samfélagi að svipta fólk frelsinu, og þannig gefum við okkur að við séum öll frjáls, svo framarlega sem einhver önnur manneskja eða aðstæður svipta þig því ekki. Það er reyndar líka þannig í einræðis og harðstjórnarríkjum, að fólk sem vinnur gegn stjórnvaldinu er jafna lokað inni án dóms og laga, svipt frelsinu, eða jafnvel lífinu sjálfu, sem er hið æðsta frelsi okkar.

 

Mynd eftir Ronile frá Pixabay

 

Athugasemdir

[Jón Þórhallsson, 21.5.2021 kl. 07:57]

Það verður að setja "FRELSIS-HUGTAKIÐ" eitthvert samhengi.

Það getur verið sitthvort hvort að við séum að tala um tjáningarfrelsi eins og að fá að halda úti eigin bloggsíðu hérna á moggablogginu.  og slikt ætti að vera sjálfsagt:

https://thjodarskutan.blog.is/blog/thjodarskutan/#entry-2235376

Eða hvort að við vildum að gaypride-gangan fengi að stækka út í hið óendanlega eins og gerðist í Sódómu sem að endaði síðan með refsingu "GUÐS": 

https://simple.wikipedia.org/wiki/Sodom_and_Gomorrah

[Ásgrímur Hartmannsson, 21.5.2021 kl. 16:29]

Þetta orð, "liberal" hefur fengið íróníska merkingu í USA, held ég vegna þess að í gamla daga - fyrir meira en 40 árum þá, - skiftist menningin í félagslega frjálslynda og púritana.

Síðan þá hefur frjálslyndir eitthvað rjátlað af mönnum eftir þvísem hreyfingin hefur orðið marxískari.

Eftir situr orðið, sem er nú notað yfir alræðishyggjufólk.

Sama orðnotkun er við lýði hér, hef ég tekið eftir að ef Adolf Hitler myndi teleportast til Íslands AD 2021, og færi að tjá sig, þá væri hann svokallaður "frjálslyndur miðjumaður."

En orðið þýðir ekki þetta sama í UK.

[Gunnar Heiðarsson, 22.5.2021 kl. 21:11]

Frjálshyggja er andstæða forræðishyggju. Sumir velja forræðishyggju vegna þess að hún er "auðveldari", þ.e. það er vinna að halda uppi frjálshyggju en lítið þarf á sig að leggja til að samsinna sig forræðishyggju. 

Því miður virðist forræðishyggjan vera að ná skuggalegu flugi, bæði hér á landi sem og í mörgum löndum hins vestræna heims. Þessi stefna hefur verið reynd oft áður, alltaf með skelfilegum afleiðingum. 

Það er því mikið í húfi að forræðishyggjan nái ekki því stigi að verða sjálfbær, en stutt er í það á mörgum sviðum hér á landi. Embættismannakerfið er orðið einskonar ríki í ríkinu og svei þeim sem ræðst gegn því. Stjórnun borgarinnar er annað klassískt dæmi um foræðishyggju, af háu stigi.

[Guðmundur Örn Ragnarsson (IP-tala skráð) 25.5.2021 kl. 19:41]

Enginn fyrirlítur frelsi.

Þrá eftir frelsi er eiginleiki sem virðist innbyggður í hverja manneskju.

 En hvað er frelsi?

Að lifa í öryggi er einum frelsi og í því felst oft að vera undir forræði einhvers eða einhverra.

Palli sem var orðinn einn í heiminum taldi sig alveg frjálsan, vegna þess að allur heimurinn var orðinn hans. Hann þurfti þá ekki að hlýða neinum boðum og bönnum.  En frelsi hans varð fljótt að fangelsi hans.

Biblían segir okkur að við séum öll ófrjáls þangað til við eignumst frelsara, sem gerir okkur frjáls. Hann heitir Jesús Kristur.  „Verð óhræddir, því sjá ég boða yður mikinn fögnuð sem veitast mun öllum lýðnum: Yður er í dag frelsari fæddur sem er Kristur Drottinn í borg Davíðs.“

Þessi frelsari er nefndur Konungur  konunga og Drottinn drottnara í bókinni góðu.  Hann er einræðisherrann sem færir okkur frelsi og öryggi. Hjá honum eru boð og reglur, en þær eru einfaldar: Elska skaltu Guð og náunga þinn eins og sjálfan þig.