Skatturinn og vilji þjóðarinnar

Hvað ef við gætum sjálf tekið beinar ákvarðanir um í hvaða málefni skattpeningur okkar færi?

Mér verður hugsað til glænýrra möguleika nú þegar skatturinn er orðinn rafrænn og stutt í kosningar. Málið er að þeir sem kosnir eru til alþingis ákveða hvað gert verður við skattpeninga okkar. Það finnst mér gamaldags og hallærislegt.

Hugsum okkur að ein blaðsíða á skattskýrslunni væri með fyrirspurnum þar sem að við tilkynntum í hvaða málefni skattpeningarnir okkar færu. Þannig gætum við veitt pening í það sem skiptir okkur mestu máli hverju sinni. Það þætti mér framúrstefnulegt og flott!

Ég væri gífurlega ánægður ef ég mætti ákveða sjálfur að 25% af þeim peningi sem ég greiði í skatt færi í menntakerfið, heilbrigðiskerfið, umönnun fyrir aldraða eða jafnvel fangelsiskerfið; eða í önnur málefni eins og lausnir á agavanda, námsvanda, aukinn styrk til heyrnarlausra eða blindra, hjartveikra eða krabbameinssjúkra; í stað þess að misvitrir gaurar sem rífast með eða gegn málþófi á þingi fái að ákveða notkun þessa penings til að byggja göng eða hraðbraut einhvers staðar, eða til að hækka sín eigin laun. Til að byrja með þætti mér í lagi að fólkið fengið að úthluta eins og 25%.

Yrði almenningur ánægður með að fá slíkan valkost?

Það held ég. 

Væri um þróun á lýðræðinu að ræða?

Það held ég. 

Mögulegar afleiðingar:

• Fólk verður ánægðara með að borga skattinn þegar það getur ákveðið í hvað hann fer
• Fólk verður líklegra til að finna til ábyrgðar gagnvart Ríkinu í formi skattsins
• Þingmenn geta einbeitt sér að þeim verkefnum sem eftir standa
• Þingmenn geta séð hvar vilji og áhugi almennings liggur með sterkasta atkvæðinu: krónunn

Ég sé ekki fyrir mér nein neikvæð áhrif, en gaman væri að fá uppbyggilega gagnrýni á þessa hugmynd hér í athugasemdarreitina.

 

E.S. Annars vil ég hrósa þeim sem hefur tekist að gera skattinn mögulegan á rafrænu formi. Það sem áður tók heilmikinn tíma og hárreitingar á pappír, tekur nú varla tvær klukkustundir í framkvæmd. Ég vil nota tækifærið og hrósa Ríkinu fyrir góða stefnu í þessum málum sem gerir skattskil skilvirkari og að nánast ánægjulegri kvöldstund. Ég vona einfaldlega að við getum þróað þetta enn frekar.

Athugasemdir

[Berglind Steinsdóttir, 21.3.2007 kl. 00:30]

Ég er kannski of sybbin til að rýna nákvæmlega í hugmyndina hjá þér, Hrannar, en ef við mættum ráða og enginn vildi setja pening í menningu - yrði hún þá bara slegin af? Og ef menn eru mjög úrillir eftir kennaraverkfall ..

Þetta er það fyrsta sem mér dettur í hug. Ég veit ekki hvað það segir um mig en ég held að hugmyndin sé kannski aðeins of einstaklingsmiðuð. Við getum ekki hvert og eitt haft heildarsýn á svo stóran málaflokk sem fjárlög ríkisins eru.

Það sem ég er þó hlynnt er íbúalýðræði og að við fáum að segja álit okkar oftar en á fjögurra ára fresti.

[Hrannar Baldursson, 21.3.2007 kl. 07:51]

Blessuð Berglind. Ríkið fengi að ráða 75%. Er það ekki nóg? Við með okkar 25% gætum einmitt veitt þann pening í þau málefni sem okkur finnst ekki vera í lagi. Ef fólk er úrillt eftir kennaraverkfall, þá deilir það þessum 25% í samræmi við þá úrillsku. Mundu bara að 75% væri eftir. Enginn málaflokkur væri sleginn af, en þeir fengju einfaldlega misjafnlega mikinn bónus.

Kannski útskýrði ég þetta ekki nógu vel, en ég meina að hver einstaklingur gæti útdeilt sínum 25% í þá málaflokka sem viðkomandi ákveður. Ég hef meiri trú á fólki en svo að ég telji alla eyða öllu sínu í vitleysu, þó að sjálfsagt væri örugglega eitthvað um slíkt inn á milli.

Hver og einn þarf ekki heildarsýn yfir fjárlög ríkisins, þó að það gæti hjálpað, heldur fengi fólk tækifæri til að greiða í sjóð sem skipti það miklu máli. Væri ekki lýðræðisleg ef við fengjum að ákveða hvert hluti af peningunum sem við borgum til Ríkisins fer?

[Hrannar Baldursson, 21.3.2007 kl. 09:18]

Nákvæmlega, Hanna og Jóna. Ég hef ekki útfært þessa hugmynd nánar, enda laust hún bara niður í gærkvöldi eftir að ég hafði klárað skattskýrsluna og var að velta fyrir mér hvort ég hefði eitthvað að segja á bloggið fyrir svefninn. Ég reikna með að útfæra þetta eitthvað nánar í kvöld, eftir vinnu.

[Andri Thorstensen (IP-tala skráð) 21.3.2007 kl. 13:15]

Í mörgum löndum er skattkerfið þannig að fólk getur fengið skattaafslátt ef það gefur peninga í góð málefni. Það kemur í rauninni út álíka og þessi hugmynd þín þar sem ríkið verður af skatttekjum en í staðinn ræður fólk og fyrirtæki í hvaða góð málefni peningarnir þeirra fara sem hefðu ella farið til ríkisins. Til að mynda er þetta mikið notað í Bandaríkjunum - og m.a. er menningarstofnanir þar; listasöfn, leikhús o.þ.h. svo til alfarið reknar fyrir gjafafé og auðvitað líka góðgerðarfélög, kirkjur, skólar, sjúkrahús og ýmiskonar fleiri félagasamtök.
Í Bandaríkjunum þurfa félagasamtök að sækja um tiltekna skráningu hjá ríkinu til að geta tekið við fjárframlögum sem veita skattaafslátt og eru ákveðnar takmarkanir á því (t.d. um að samtökin mega ekki standa í pólitískri baráttu eða skila hagnaði).

Ég gæti alveg séð álíka kerfi fyrir mér á Íslandi, þá væri hægt að hugsa sem svo að væru 100 krónur gefnar í gott málefni myndi það kannski veita 50 króna skattaafslátt.

[Sigfús Sigurþórsson., 21.3.2007 kl. 14:56]

Fyrst á litið finnst manni þetta óframkvæmanlegt, nema með mikilli vinnu og tilkostnaði, en eftir smá umhugsun sér maður fyrir sér að það þarf alsekki að vera, einhver viðbótarvinna en ekki svo gasaleg á þessari tölvuöld, styð þetta.

[Hrannar Baldursson, 21.3.2007 kl. 18:22]

Andri: Ég var ekki að hugsa þetta sem stuðning við félagasamtök, heldur gætu menn einnig ákveðið að veita sínum prósentum í vegaframkvæmdir eða annað sem þeir hafa mikinn áhuga á.

Sigfús: Mér fannst þetta líka svolítið fjarstæðukennt sjálfum þegar mér datt þetta í hug, en svo fór mér stöðugt að finnast þetta óvitlausara. 

[Hafrún Kristjánsdóttir, 21.3.2007 kl. 23:10]

Áhugaverð hugmynd.  Fyrsta sem ég sá fyrir mér væri áreiti þeirra sem sjá sér gott til glóðarinar, hin ýmsu sambönd.  Segjum sem svo að ein samtökin eða málefnið tækist vel upp í að "auglýsa sig" og fengi pening langt umfram það sem nauðsynlegt er... hvað þá?  Tökum dæmi.  Ef stórhluti skattaborgara myndi gefa sinn hluta til fangelsismála.  Peningarnar myndu duga til að byggja góð fangelsi og standa vel að starfsemi þeirra.  Peningarnir myndu ekki bara duga heldur væri dágóð summa eftir.  tugir miljóna.  Eiga þá fangelsin þann pening og meiga ráðstafa af vild eða hvað?

Kannski eru litlar likur að svona gerist en vert samt að pæla í þessu

[Hrannar Baldursson, 21.3.2007 kl. 23:30]

Hafrún: Góð pæling eins og svo oft frá þér. Fólk lærir að sjá í gegnum svona hluti, kannski ekki strax, en við mannfólkið erum ekkert síður fljót að læra en tækifærissinnarnir.

Nokkrar spurningar:

• Höfum við meiri trú á þingræði en lýðræði?
• Er þingræði alltaf lýðræði? 
• Er lýðræði alltaf þingræði?
• Þurfum við einhvern til að hafa vit fyrir okkur?
• Þurfum við fulltrúa sem ákveða allt fyrir okkur? 

[Berglind Steinsdóttir, 22.3.2007 kl. 00:26]

Nei, ég er enn ekki orðin sannfærð. Kjósendur mættu gjarnan setja fram óskalista - en við gerum það þegar við x-um við einhvern flokk í kosningum því að þeir endurspegla ólíkar áherslur. Það mætti hins vegar hugsa sér þetta þrengra, t.d. að við veldum hvort við vildum styðja við RÚV, Bylgjuna, Útvarp Sögu eða þess háttar.

Hins vegar vildi ég gjarnan fá 10 atkvæði í kosningum og greiða þrjú þeirra í einn flokk, tvö í annan og fimm í þann þriðja. Mér finnst fúlt - stundum - að þurfa að splæsa öllu atkvæðinu mínu í einn flokk og næstum því segja að ég vildi að hann yrði alráður. Ég vil það alls ekki.

Má byrja á þessu, Hrannar?

[Hrannar Baldursson, 22.3.2007 kl. 08:19]

Berglind: Við erum bara ósammála held ég. Aftur á móti verð ég að viðurkenna að eftir að hafa séð útsendingar frá Alþingi hef ég orðið fyrir miklum vonbrigðum með rökleysuna, mælskulistina og öngþveitið sem fólk kemst upp með. Samt held ég að það virki alveg. Það virkar bara ekki vel. Og í sambandi við kosningarnar, þá hef ég því miður á tilfinningunni að hver flokkurinn sé öðrum verri - og að maður sé að velja á milli margra slakra kosta, en ekki góðra. Þessar kosningar minna mig meira á matseðil McDonalds en VOX. En um hvað er rifist mest á þingi? Er það ekki einmitt hvert skatturinn skuli fara? Væri þá ekki gott að hafa skýrar hugmyndir um vilja þjóðarinnar, eða skulu eingöngu misvitrir ráðamenn og sérfræðingar ákveða það?

Mér þætti sjálfsagt að  lýðurinn fengi að taka meiri þátt en einfaldlega því að ákveða hver úr hópnum færi út í búð að versla. Mér finnst að við mættum líka hafa meira um það að segja hvað keypt verður úti í búð. Það vilja nefnilega kannski ekki allir pylsur með rúgbrauði í öll mál.

Annars til að fræðast nánar um mögulega málaflokka sem hægt væri að velja úr, má einfaldlega kíkja á íslensku fjárlögin. Á heimasíðunni fjarlog.is má smella á Fjárreiðuyfirlit og síðan Sundurliðanir til að skoða í hvað peningur okkar fer nú í dag. Mér finnst þessi skipting að mörgu leyti ágæt, en þætti betra ef við fengjum að ákveða aðeins meira sjálf. 25% er heldur ekki heilög tala. Þetta gætu þess vegna verið 10% eða 24,5% eða 15,7%. Spennandi væri líka að skoða hörmungurnar sem kæmu út úr útópíunni 100%. 

[Berglind Steinsdóttir, 22.3.2007 kl. 08:43]

Þótt við gefum okkur að kjósendur myndu velja skynsamlega og velja að eyða 25% eða 50% í skynsamlega málaflokka eins og menntun, heilbrigði, samgöngumál og þess háttar gætu þingmenn haldið áfram að rífast um gæluverkefni löngum stundum og eytt milljón í ljósmyndastúdíó einkavinar eða 100 milljónum í silkiútsaum á Vopnafirði.

Og núna, þótt flestir séu ánægðir með að virðisaukaskattur hafi átt að lækka - það er fjárhagsleg ákvörðun sem verður að taka inn í breytuna - sýnist mér sú breytni stjórnmálamanna sem við pöbullinn hefðum valið einmitt hafa sannað að fólk hugsar eins og einstaklingar, hugsar ekki samfélagslega. Mín lauslega könnun sýnir að verðlag hefur ekki lækkað á matvöru nema kannski í þessa viku í kringum 1. mars. Kaupmenn hugsa þröngt út frá eiginhagsmunum sínum (sjálfsagt með undantekningum sem ég hef ekki gáð að).

Hitt er allt annað mál að það má vel stokka upp meðal fólksins sem útdeilir skattfénu okkar en ég er enn á því að leikurinn sé ekki rangur, það eru frekar spilamennirnir.

En, Hrannar, rétt eins og þú varpar þessu fram til umhugsunar í byrjun er ég líka að hugsa upphátt og ég er ekki sammála því að afskrifa skoðanir okkar þannig að við séum einfaldlega ósammála. 

Við getum samt alveg látið gott heita hérna ...

[Hrannar Baldursson, 22.3.2007 kl. 09:32]

Blessuð Berglind. Þó að ég telji okkur vera svolítið ósammála um áherslur vil ég alls ekki afskrifa þínar skoðanir. Ég vil þakka þér kærlega fyrir að taka svona virkan þátt í umræðunni og finnst þú ómissandi. 

[Hafrún Kristjánsdóttir, 23.3.2007 kl. 00:39]

Varðandi þingið og röksemdarfærslur þar.  Þegar ég var í nám og lærði heima á daginn var ég oftar en ekki með alþingi á og horfði með öðru auganu.  Hef áhuga á politík, fylgist vel með einum þingmanni og svo finnst mér einhverja hluta vegna gott að hafa áreiti þegar ég læri.  En allavegna ég tók eftir því að sumir þingmenn virtust hafa skoðun á öllu,  litlu sem smáu, ómerkilegu sem merkilegu.  Mörg mál sem rætt er um á þingi eru talsvert sérhæfð og jafnvel erfitt að hafa skoðun á þeim án þess að hafa lesið sér til.  Mörg þessara mála voru þess eðlis að ég í raun vissi ekki hvort að þingmennirnir væru að segja mikið af viti að bulla bara tóma steypu.  Einn daginn lagði ég eyrun við hlustir.  Það var verið að ræða geðheilbrigðismál og m.a. var árangur meðferða.  Í þessari umræðu stóð Sigurjón Þórðason upp og tjáði sig af miklum móð.  Hafði mikla skoðun á málinu, staðhæfði hægri vinstri.  Sigurjón var meira að segja svoldið reiður í pontu.  Ég tel mig nú hafa vit á árangri meðferða en ef það sem Sigurjón hélt fram var sannleikur þá bara held ég að námið mitt sé farið fyrir bý.  Þvílíkur munur sem var á staðhæfingum Sigurjóns og því sem ég hafði lesið í skólabókum og í ritrýndum vísindagreinum.  Þetta kenndi mér sennilega það að þeir sem blaðra mest hafa sennilega minnst vit á því sem þeir eru að tala um.  Það er einfaldlega erfitt að mynda sér upplýsta skoðun á öllum þeim málum sem rata á borð alþingis.

[Hrannar Baldursson, 23.3.2007 kl. 07:48]

Sæl Hafrún. Þetta er einmitt vandamálið við Alþingi. Alltof oft eru opnar umræður Alþingis á sama stigi og það sem rætt er í kaffipásum á vinnustöðum; þannig að stundum líta Alþingisstörf út fyrir að vera ein alsherjar kaffipása. Það er eðlilegt að fólk skiptist á skoðunum, en þegar menn eru komnir á Alþingi finnst mér eðlilegt að gerð sé sú krafa til þeirra að þeir hafi djúpa þekkingu á málefnum og hafi vit á að halda sig fjarri kappræðum og málskrúði, en haldi sig nær samræðum og sýni ákveðna rökfestu. Því miður snýst umsóknin um starfið meira um að sýna hver hefur réttar fyrir sér en aðrir, og þeim sem tekst að líta best út í augum fjöldans - verða vinsælastir - þeir vinna. Það getur nefnilega vel verið að þeir sem yrðu bestu þingmennirnir gefa einfaldlega ekki kost á sér þar sem þeir sjá hvílíkur skrípaleikur og kviksyndi rökleysu háttvirt Alþingi er oft á þessum dögum. Ég ber mikla virðingu fyrir Alþingi sem stofnun, en finnst að starfsmenn þess þurfi að taka sig mikið á - og þá er ég ekki að tala um embættismenn í föstum störfum, heldur þingmennina sjálfa. Það er eitthvað rotið á Íslandi.

[Birna Dís , 7.4.2007 kl. 00:59]

Ég er sammála Berglindi í þessu máli. Erum við ekki í rauninni að ákveða í hvað skattpeningarnir okkar fara með því að kjósa þann flokk sem leggur áherslu á sömu mál og við?