LÝÐVELDIÐ eftir Platón: 329 - Manngerð, elli og ríkidæmi

 

 

329a

"Auðvitað mun ég deila með þér minni skoðun, Sókrates," sagði hann. "Sjáðu til, samkomur meðal okkur gömlu mannanna sem eru á svipuðu reki eru ekki óalgengar (og sanna þannig gamla máltækið!). Þessar samkomur eru án undantekninga notaðar fyrir nöldur af þeim sem sakna ánægjunnar sem fylgir æskunni. Þeir minna sjálfa sig á ástarlífið, drykkju, veislur og slíka hluti, og kvarta í framhaldinu yfir því að þeir hafi verið rændir þeim hlutum sem eru mikilvægir og halda því fram að áður hafi þeir lifað góðu lífi, á meðan þeir eru varla meðal lifanda í dag.

329b

Aðrir kvarta yfir hvernig fjölskyldur þeirra koma fram við þá gömlu eins og óhreinindi; og í raun er þetta megin ástæða þess að þeir kvarta endalaust yfir öllu því böli sem ellin hefur valdið þeim. En í mínum huga, Sókrates, eru þeir að ásaka saklausan aðila. Ef þetta væri ellinni að kenna, hefði reynsla mín verið eins - í það minnsta svo framarlega sem það á við um ellina - og þannig væri um alla þá sem hafa komist á þennan aldur. En ég hef hitt aðra, sem eins og ég, deila ekki þessari tilfinningu. Sérstaklega þegar ég var einu sinni með skáldinu Sófóklesi og einhver spurði hann, "Hvað finnst þér um kynlíf, Sófókles? Hefurðu ennþá getu til að stunda kynlíf með konu?"

329c

Hann svaraði, "Þegiðu, maður! Til allrar hamingju hefur mér tekist að losna undan slíku, eins og þræll sem hefur sloppið undan ofstækisfullum og grimmum herra." Á þeirri stundu þótti mér þetta svar gott, og ég hef ekki skipt um skoðun. Ég meina, það er enginn vafi á því að í ellinni færðu frið og frelsi frá hlutum eins og kynlífi. Þegar þráin linast í ákafa sínum og róast, þá gerist nákvæmlega það sem Sófókles lýsti - þú öðlast frelsi frá mörgum snarbiluðum herrum. 

329d

Samt sem áður, þá er hár aldur manneskjunnar ekki það sem ber ábyrgð á þessu, né sambandi manns við ættingja, Sókrates, heldur manngerðin. Ef viðkomandi er sjálfagaður og vel skapi farinn, íþyngir ellin ekki mikið; fyrir aðra felst orsök óánægjunnar ekki bara í háum aldri, Sókrates - heldur mun slíkri manneskju líka þykja lífið erfitt í æsku.

329e

Ég fylltist aðdáunar á honum og orðum hans, og vegna þess að ég vildi að hann héldi áfram, reyndi ég að eggja hann áfram með því að segja, "Cefalus, mig grunar að flestir myndu bregðast við því sem þú ert að segja með miklum efasemdum; þeir myndu telja að þér finnist hár aldur auðveldur ekki vegna manngerðar þinnar, heldur vegna ríkidæmi þíns. Hinir ríku fá mikla huggun, segja þeir."

"Rétt hjá þér," sagði hann, "þeir efast. Og það er mikið til í þessu, en þó er þetta ekki jafn mikilvægt og þeir ímynda sér. Sagan um Þemístókles er mikilvæg í þessu samhengi - um það hvernig maðurinn frá Serifus sagði á óforskammaðan hátt að frægð hans væri ekki honum sjálfum að þakka, heldur borginni, svaraði hann, "Það er satt að ég hefði ekki verið frægur væri ég frá Serifus, en það er einnig satt að þú værir það ekki ef þú værir frá Aþenu."