American Gangster (2007) ****

Frank Lucas (Denzel Washington) kemur frá bláfátækri fjölskyldu sem var borin út úr húsi þegar hann var aðeins fimm ára að aldri. Hann flytur sem unglingur til New York og gerist bílstjóri og aðstoðarmaður helsta mafíuforingjans í Harlem, Ellsworth "Bumpy" Johnson. Þeir vinna undir vökulu auga ítölsku mafíunnar, sem stjórna skipulagðri glæpastarfsemi um alla New York. Lucas lærir öll trikkin í bókinni þau 15 ár sem hann aðstoðar glæpaforingjann, og tekur síðan við af honum daginn sem hann deyr úr hjartaáfalli, árið 1968.

Lucas fær dágóðan arf frá Bumpy og notar hann til að kaupa heróín frá Taílenskum hershöfðingja, og tekst að smygla dópinu með herflutningavélum bandaríska hersins, sem ferðast mikið á milli vegna Víetnam stríðsins. Þegar dópið kemst á göturnar, hreinna en allt annað sem áður hefur birst og helmingi ódýrara, tekur Lucas yfir mestalla dópsölu í borginni. Hann reynir að vera sem minnst áberandi, þrátt fyrir að hann kaupi höll handa móður sinni og fyrirtæki handa bræðrum sínum. Það er ekki fyrr en að hann hefur kynnst Evu (Lymari Nadal) að hann gerir smá mistök. Hann kaupir handa henni dýrindis feld, sem hún biður hann um að nota. Hann fer á hnefaleikakeppni hjá Joe Lewis í þessum skrautlega feld, og þá fyrst taka lögreglumenn eftir honum og byrja að rannsaka.

Þeir sem taka eftir Lucas eru hinn gjörspillti rannsóknarlögreglumaður Trupo (Josh Brolin), sem er svekktur yfir því að hafa ekki fengið neinn pening út úr honum, og hins vegar hinn stálheiðarlegi rannsóknarlögreglumaður Richie Roberts (Russell Crowe), sem er að leita að rótinni að baki nýja og öfluga dópinu sem borist hefur út um allt, - og áttar sig á að Lucas gæti verið eitthvað viðriðinn þetta, þar sem að hann er í rándýrum feldi, situr á fremsta bekk og fær að taka í höndina á sjálfum Joe Lewis, heimsmeistara í hnefaleikum.

Richie Roberts er fráskilinn og lauslátur, en er helst þekktur fyrir það innan lögreglunnar að hafa skilað inn milljón dollara sem hann fann í skotti á bíl. Fyrir að vera svona strangheiðarlegur fær hann ákúrur frá öðrum löggum, sem finnst að hann hefði átt að halda fénu sjálfur. Í ofanálag hætta aðrir lögreglumann að styðja hann þegar hann þarf á hjálp að halda. Yfirmaður hans, Lou Toback (Ted Levine) sér að þetta gengur ekki upp og gefur Roberts stjórn á nýjum rannsóknarhóp í fíkniefnamálum, sem á að finna uppsprettur fíkniefnadreifingar á svæðinu. Roberts velur hóp manna sem hann getur treyst og byrjar rannsóknina. Þegar Lucas gerir þau mistök að múta Roberts til að hætta rannsókninni, áttar Roberts sig á að hann er kominn á sporið.

American Gangster er þrælspennandi glæpadrama þar sem manngerðir þeirra Lucas og Roberts eru í aðalhlutverki. Í ljós kemur að þeir eru ekki ólíkir einstaklingar, báðir fylgja þeir mjög sterkum siðferðilegum viðmiðum, vilja halda uppi röð og reglu, og eru ekki sáttir við óheiðarleika. Munurinn er sá að Lucas gerir allt fyrir fjölskyldu sína og er nokkuð sama þó að hann brjóti lögin til að öðlast það sem fjölskyldu hans vantar, en Roberts lítur hins vegar á allt samfélagið sem sína fjölskyldu og myndi aldrei brjóta lög til að fá sínu fram. Þegar Lucas og Roberts hittast loks tekur sagan óvænta stefnu.

American Gangster fjallar fyrst og fremst um ólíkar myndir heiðarleika og samvisku. Roberts verður óvinsæll vegna eigin heiðarleika þó að hann starfi sem lögreglumaður, en ástæðan er sú að lögreglan er gjörspillt og hefur tapað öllum áttum. Eitt af verkefnum Roberts er að gera lögregluna að heiðarlegu afli, því að án heiðarleika er erfitt að gera greinarmun á góðu og illu, eða réttu og röngu. Samt er Roberts ekkert sérstaklega samviskusamur. Fjölskyldulíf hans er í rúst og hann er langt frá því að vera farsæll og hamingjusamur. Lucas er hins vegar afar samviskusamur gagnvart fjölskyldu sinni og vinum, þó að hann sé óheiðarlegur. Hann er vinsæll í Harlem, enda gefur hann töluvert af sér til samfélagsins.

Enn ein góð mynd úr smiðju Ridley Scott, en hann er án vafa einn bestu lifandi leikstjóra samtímans.

 

Sýnishorn:

The Golden Compass (2007) **1/2

The Golden Compass: hliðstæður veruleiki við okkar þar sem yfirvaldið er við það að ná völdum á frjálsum vilja í öllum mögulegum heimum, og það eina sem getur stoppað það frá því að gerast er lítil stúlka sem hefur í sínum fórum áttavita sem segir sannleikann.

Í veruleika hliðstæðum okkar, eru sálir ekki fangnar í líkama einstaklinga, heldur eru þær í dýralíki og geta talað. Lyra Belacqua (Dakota Blue Richards) er ung stúlka sem fræðimenn telja að sé sá einstaklingur sem komi til með að skera úr um úrslitin í stríðinu mikla á milli þeirra sem ráða öllu og þeirra sem krefjast þess að hafa frjálsan vilja; en ráðamenn þessa heims ætla sér að yfirtaka frjálsan vilja, ekki bara í þessum heimi fantasíunnar, heldur í öllum hliðstæðum heimum.

Lyra kemst að þvi að einn útsendari ríkisveldisins hellir eitri í vín Lord Asriel (Daniel Craig) og tekst að stoppa hann frá því að drekka það. Með því hrindir hún af stað atburðarrás sem verður ekki stöðvuð. Lord Asriel hefur uppgötvað leið til að ferðast milli heima, og ætlar að halda norður á Svalbarða til að skoða málið betur. Hann biður um styrk við háskólann þar sem hann starfar og er studdur af skólanum. Hann leggur af stað í þessa löngu ferð, en á sama tíma býðst erindreki ríkisins, Marisa Coulter (Nicole Kidman) til að taka Lyra að sér. Skólastjóri skólans samþykkir, en áður en Lyra fer, gefur hann henni gullinn áttavita, sem hefur þann eiginleika að hann getur sagt henni sannleikann.

Lyra líkar illa vistin hjá Coulter, og þegar hún kemst að því að hún hefur staðið fyrir barnsránum, strýkur hún úr vistinni. Hún lendir í vist með hópi utangarðsmanna sem koma henni undan á skipi, þar sem hún hittir foringja þeirra. Saman sigla þau til Noregs. Á leiðinni stoppar nornin Serafina Pekkala (Eva Green) á skipinu og rabbar aðeins við Lyra um áttavitann. Þegar komið er til Noregs kynnist Lyra kúrekanum Lee Scoresby (Sam Elliot), sem fær hana til að koma ísbirninum stolta, Iorek Byrnison (Ian McKellen) til hjálpar.

Það er margt í gangi og margt eftir að gerast. Það þarf að bjarga stolnum börnum, koma ísbirninum í hásæti ísbjarnanna og bjarga heiminum. Metnaðurinn er mikill hjá framleiðendum og leikstjóra, getan er bara ekki til staðar.

Eins og sést á þessari lýsingu er margt að gerast í þessari sögu, reyndar alltof margt. Þó að tæknibrellurnar séu hreint frábærar, þá vantar handritið fókus, og leikstjórinn hefur ekki nógu góða stjórn á leikurunum. Þarna bregður fyrir fullt af úrvalsleikurum, og fyrir utan þá sem ég hef þegar talið upp má nefna Ian McShane, Christopher Lee, Kristin Scott Thomas, Kathy Bates og Derek Jakobi í litlum hlutverkum. Þrátt fyrir alla þessa úrvalsleikara og góða frammistöðu hjá þeim, gengur persónusköpun engan veginn upp og á endanum eru þær flatar og jafn eftirminnilegar og kvikmyndir með Steven Seagal í aðalhlutverki.

Síðan The Lord of the Rings í leikstjórn Peter Jackson sló svo eftirminnilega í gegn fyrir nokkrum árum síðan, og vegna velgengni Harry Potter, hafa rándýrar fantasíumyndir verið gerðar sem feta í fótspor hringsins eina, en allar hafa þær einhvers staðar villst af sporinu. Harry Potter myndirnar eru endurtekningar á sömu hugmyndinni ár eftir ár, The Chronicles of Narnia fór sæmilega í gang, var með flottar tæknibrellur en náði ekki að grípa anda bókarinnar, og mig grunar að það sama sé satt um The Golden Compass, þó að ég eigi eftir að lesa bækurnar.

Rætt er um frumspeki sem aðal námsefni í skóla, nokkuð sem ég var kátur að heyra, enda hef ég kennt frumspeki og heimspeki börnum og unglingum, - nokkuð sem mætti gera miklu meira af í nútímasamfélagi sem virðist hafa gleymt því að fleira sé til í okkar heimi en efni, auður og völd. Það er gaman að fá kvikmynd sem er jafn stútfull af góðum hugmyndum og TheGolden Compass , það er bara leitt hversu illa er unnið úr þeim.

Rétt er að minnast á að þetta er engin barnamynd, eins og auglýsingar hafa gefið til kynna. Það eru grimmdarleg dráp í myndinni, þar sem til dæmis ein veran fær kjálkann rifinn af andlitinu, og fjölda manns drepnir með byssum, örvum og af kjafti og klóm. Þetta er grimmur heimur sem veit ekki alveg hvar hann er undir stjórn Chris Weitz, sem áður hefur aðeins leikstýrt léttum gamanmyndum. Ég finn að það býr eitthvað mun dýpra og betra að baki hugmyndunum sem myndin er byggð á og er sannfærður um að það tókst engan veginn að grípa þær.

The Golden Compass er ekki leiðinleg, bara langt frá því að vera það undur og stórmerki sem hún hefði getað verið.

 

Sýnishorn: