Ert þú vel menntuð manneskja?

 

"Um leið og við verðum meðvituð um tilfinningar okkar, höfum við tilhneigingu til að leita eftir eða forðast þá hluti sem valda þeim, í fyrstu vegna þess að þeir eru ánægjulegir eða óþægilegir, síðan vegna þess að þeir henta okkur eða ekki, og að lokum vegna dóma við byggjum á hugmyndum um hamingju og hið góða sem rökhugsunin gefur okkur. Þessar hneigðir styrkjast og festa rætur með vexti rökhugsunar, en hefðir sem meira eða minna eru vafðar úr fordómum okkar, hindra okkur." (Jean-Jacques Rousseau, Emile)

 

Hugtakið menntun speglar þroska manneskjunnar. Til að öðlast menntun þarf sérhver að ná valdi á þremur þroskastigum. Fyrst, að átta sig á því sem veldur henni ánægju eða óánægju og ná einhvers konar stjórn á þessum fyrirbærum, þannig að lífið verði ánægjulegt. Annað stig er að átta sig á því gagnlega, gagnslausa og skaðlega, fyrir okkur sjálf, og einbeita okkur að því gagnlega. Þriðja stigið er síðan tengt hinu góða, og hamingjunni, og þá þýðir hamingja ekki aðeins eigin ánægja, eða farsæld í eigin lífi, heldur er hún vafin inn í það samfélag sem einstaklingurinn byggir með öðru fólki. Hið góða byggir þá á tvenns konar rótum, því sem gerir samfélagið hamingjusamt, án þess að fórna heilindum sem fylgja góðum verkum.

Sú manneskja sem nær þessu hæsta stigi menntunar er þó ekkert endilega líkleg til að verða vinsæl eða vel metin af þeim sem ekki hafa náð sama stigi, og þó að hún reyni fyrst og fremst að hjálpa hinum að komast á þetta góða stig, þá segir sagan okkur að þeir sem fastir eru á stigunum fyrir neðan séu of fastir í viðjum eigin fordóma og venja að þeir átti sig á að góð gagnrýndi geti hjálpað þeim, þó svo að um stundarsakir geti hún virst óþægileg. Sagnfróðir menn geta fundið fjölmörg dæmi þessu til stuðnings.

Lítum aðeins á Ísland. Á Alþingi Íslendinga eru fjölmargar manneskjur, og virðast þær því miður ekki allar hafa náð valdi á þriðja stigi menntunar, þó að vissulega séu undantekningar á þessu greinilega til staðar. Þeir sem berjast fyrir sérhagsmunahópa eru á öðru stigi menntunar og kæra sig ekkert um þetta þriðja stig, því það er þeim framandi og engan gróða að finna í því. Og því miður má finna manneskjur á þingi sem virðast ekki einu sinni hafa náð valdi á fyrsta stiginu. Ég nefni engin nöfn.

Ekki misskilja mig. Háskólanám er ekki trygging fyrir að manneskja nái valdi á þessu þriðja stigi, því að viðkomandi getur haft áhuga fyrst og fremst, alla sína háskólatíð, á hvað honum eða henni þykir ánægjulegt eða gagnlegt fyrir sjálfa sig; án þess að velta því fyrir sér eitt augnablik hvað sé gott fyrir samfélagið. Og þá getur samfélagið verið, ekki einungis Ísland, heldur einnig alþjóðasamfélagið, og jafnvel félagasamtök. Samt verður að finna jafnvægi milli hamingju heildarinnar og hamingju einstaklings.

Hugsanlega getur sex ára barn verið vel menntað, búið að ná valdi á þessum þremur stigum, en fer svo inn í skólakerfi sem afnemur þessa menntun og villir barninu sýn. Slík menntun getur þó verið gagnleg fyrir flest börn, þó að réttast væri að hafa augun opin þegar kemur að mögulegum undantekningum. Og þá væri best að finna þessum undantekningum farveg sem hentar þeirra gáfum og lífssýn.

Helstu óvinir þeirrar manneskju sem leitar hamingju og hins góða er viðhaldið með venjum og hefðum. Þó að þessar venjur og hefðir virðist virðulegar í dag, eru margar þeirrar sprottnar úr fordómum sem við myndum varla með glöðu geðji samþykkja að byrja á í dag.

Til að mynda er þingmönnum skipað að ávarpa aðra þingmenn sem "hæstvirta", þrátt fyrir að viðkomandi þingmenn beri enga virðingu fyrir viðkomandi þingmanni, og geri ekkert til að ávinna sér slíka virðingu með verkum sínum. Það eina sem gefur virðingartitilinn er að vera kosinn inn á þing. Þarna má finna aragrúa fordóma í einu litlu hugtaki.

Fyrsti fordómurinn sem ég kem auga á hér, er sú skoðun að einhver geti verið meira virtur en aðrir. Þarna má finna hugmynd sem á rætur í hugmyndum um stéttarskiptingu, og þegar hugtakið er notað í sífellu, er hætt við að viðkomandi verði ónæmur fyrir þeim fordómum sem lita hugtakið. Kæmi bloggari inn á þing, bara í heimsókn, og væri talað við hann eða hana úr ræðustól, þá væri viðkomandi ekki áyrtur sem hæstvirtur. Það eitt er umhugsunarvert.

Annað, og það er þegar manneskja sem greinilega þolir ekki aðra manneskju, kallar hana "hæstvirta". Með þessu er viðkomandi að setja afar slæmt fordæmi, því að hún lýgur að öllum þeim sem eru að hlusta, hún gefur tvö ólík skilaboð, bæði einhvers konar hatur og einhvers konar ást. Þetta er í besta falli slæm fyrirmynd fyrir aðra þjóðfélagsþegna, og í versta falli skaðleg lygi sem grefur undan virði virðingarhugtaksins.

Í þriðja lagi, þá er virðing ekki eitthvað sem maður fær í hendurnar eða hefur, heldur eitthvað sem maður verður að ávinna sér í heiðarlegri samvinnu með öðru fólki. Og önnur manneskja getur ekki ætlast til að borin sé virðing fyrir henni, aðeins vegna þess að hún hefur áunnið sér eitthvað sæti, heldur þyrfti að virða það við aðra manneskju sem ekki er tilbúin til að bera fyrir henni tilsetta virðingu.

Aftur á móti, getum við sagt sem svo, að ef forminu er sleppt, þá leysist stjórnsýslan upp í stjórnleysi, að grafið sé þannig undan undirstöðum skynsamlegrar umræðu. Ég held að þessu sé einmitt öfugt farið, að með því að viðhalda hefðum sem byggja á fordómum, þá séum við að grafa undan skynsamlegri umræðu, ekki öfugt. Geta fordómar verið grundvöllur fyrir góðar ákvarðanir? Ég leyfi mér að efast um það.

Ég vildi óska þess að á hverju einasta þingi heims væru einungis manneskjur sem náð hefðu valdi á öllum þremur þroskastigum menntunar. Ég veit að svo er ekki, og ólíklegt að þessi draumur rætist í mínu lífi, ekki einu sinni á litla Íslandi.

En það kostar ekkert að leyfa sér að dreyma.

Af hverju höfum við ekki ennþá lært að vinna saman?

 

"Við erum borin í heiminn lasburða, og þurfum styrk; bjargarlaus, þurfum við aðstoð; galin, þurfum við rökhugsun. Allt þetta skortir okkur við fæðingu; allt sem við þurfum til að verða mennsk, er gjöf menntunar.

Þessi menntun kemur til okkar frá náttúrunni, frá mönnum, og frá öðrum fyrirbærum. Innri vöxtur líffæra okkar og gáfna tilheyrir menntun af náttúrunnar hendi, hvernig við lærum að nota þennan vöxt er menntun af manna völdum, það sem við lærum af reynslu um umhverfi okkar er menntun tengd fyrirbærum."

Jean-Jacques Rousseau, Emile. 

 

Hefurðu nokkurn tíma velt fyrir þér af hverju börn fara í skóla. Ég meina, virkilega velt því fyrir þér, af dýpt, velt því vandlega fyrir þér?  

Okkur finnst sjálfsagt að senda börn okkar í skóla, fyrst í leikskóla, síðan barnaskóla, þar á eftir gaggó, og síðan framhaldsskóla og þar á eftir í háskóla ef vel hefur gengið á skólaferlinum, og þar geta börnin fengið jafnvel orðið af doktorum sem ílengjast mögulega alla sína ævi í skólastofnun.

Eru skólar nauðsynlegir? Hvað læra börn í skólum?

Við byrjum á því að læra bókstafi og að telja. Lestur og reikningur eru þannig grundvallarnám. En á sama tíma lærum við að sitja í skólastofu með fjöldanum öllum af ókunnugu fólki, og okkur er ætlað að læra þá list að umgangast þetta fólk af virðingu. Misjafnlega tekst til.

Það virðist stundum flækjast fyrir fólki hvernig börn læra að bera virðingu fyrir hvert öðru. Stundum mætti halda að hún yrði til af sjálfri sér, og þá einatt í kappleikjum. Þeir duglegustu í kappleikjunum vinna sér hugsanlega inn meiri virðingu en hinir sem geta minna.  Af dýrkun okkar á kappleikjum og samkeppni kennum við börnum okkar að sigurvegararnir eru þeir sem virðingar njóta. Það er tilgangurinn sem helgar meðalið.

Sé þetta satt, þá er það sorgleg staðreynd.

Við eigum það til að gleyma því að styrkleiki okkar finnst ekki í samkeppni, heldur fyrst og fremst í samvinnu. Þetta sýnist mér hafa gleymst að einhverju leiti í íslenskri samfélagsmynd... eða ætti ég að kalla þetta samkeppnismynd?

Þeir sem skora framúr, þeir sem græða mest, þeir sem eru kosnir, hinir útvöldu, þeir erfa ríkið. Hinir fylgja þeim eftir og ráða ekki neinu. Með því að einbeita okkur að þeim örfáu sem skara framúr, gleymum við heildinni sem stendur á bakvið einstaklinginn, og gleymum jafnvel þeim verðleikum sem sérhver manneskja hefur að geyma, óháð getu eða framúrskaranleika.

Ef við skoðum fjölmiðla, þá þarf ekki lengi að fletta til að sjá hvernig foringja-, fjármála- og frægðardýrkun ræður þar ríkjum. Og ekki nóg með það, heldur virðast flestir, ef ekki allir, sáttir við þetta ástand, finnst það eðlilegt, og telja það bara vera svona og eigi að vera svona af því að það er svona.

En gleyma því að þetta er sprottið úr menntun okkar, skólun okkar. Við erum það sem við lærum. Við stefnum að ákveðnum markmiðum, og séu markmiðin galin, þá verðum við galin.

Mig grunar að markmið okkar séu svolítið galin. Og að við verðum svolítið galin í skólun okkar. 

Gætirðu hugsað þér Ísland þar sem börn læra að ræða saman og hugsa saman, og vaxa frá hinum galna heimi, þeirri framtíða sem virðist bíða barna á Íslandi og um víða veröld frá vöggu til grafar? 

Skammarleg vinnubrögð í kvikmyndafrétt: Mogginn kominn með falleinkunn á áreiðanleikaprófinu

Umfjöllunin er léttvæg, tengd blaðamannafundi um kvikmyndina "West of Memphis", en Peter Jackson er einn af 12 framleiðendum hennar. Skiljanlega vildi hann ekki ræða um "The Hobbit" sem hann leikstýrir sjálfur, enda umræðuefni fundarins allt annað. Það eina sem hægt er að álykta út frá greininni er að höfundur hennar hafi sterka skoðun á skiptingu "The Hobbit" í þrjá hluta. Hins vegar kemur ekki í ljós þegar fréttin er lesin hver höfundur hennar er, og þegar nánar er skoðað, kemur í ljós að fréttin hefur verið þýdd af erlendum miðli og upprunalega skrifuð af nafnlausum bloggara sem skrifar í "Inquirer Entertainment".

Fyrst:   

Kvikmyndagerðarmaðurinn Peter Jackson forðaðist að svara spurningum um ákvörðun hans að skipta Hobbitanum upp í þrjár myndir. Hann hefur verið harðlega gagnrýndur fyrir þá ákvörðun sína en bók J.R.R. Tolkiens Hobbit er 300 blaðsíður að lengd.

Að segja Jackson hafa "forðast" að ræða um skiptingu Hobbitans upp í þrjár myndir er villandi, enda fjallaði fundurinn um allt aðra kvikmynd.

Að segja Jackson hafa verið harðlega gagnrýndan fyrir þá ákvörðun sína að skipta Hobbitanum upp í þrjár kvikmyndir er vafasöm fullyrðing, og væri áhugavert að sjá vitnað í heimildir tengdar þessu, enda er upplifun mín allt önnur. Kvikmyndaáhugamenn og þeir sem hafa gaman af Hobbitanum og heimi Tolkien hafa einmitt fagnað því að kvikmyndin verður að þríleik. Það er einmitt nóg efni í bókinni til að myndin verði að þremur kvikmyndum.

Fyrsta kvikmyndin yrði þá um upphaf ferðarinnar, og þegar Bilbó og félagar kljást við risavaxnar kóngulær, þrjú tröll, Gollum og hringinn, orka og eltingarleik við þá. Næsta kvikmynd getur fjallað um drekann Smaug, og sú þriðja um styrjöld sem brýst út á milli fimm herja, og er reyndar gerð lítil skil í bókinni en hefur mikið efni á bakvið sig. Það er ekki fjöldi blaðsíðna sem skiptir öllu máli, heldur hversu ríkt efni felst í sögunni.

Í Wired er gagnrýninni gerð ágætis skil í greininni  The Hobbit Trilogy Announcement Gets Mixed Reviews, en sé leitað lengra, eins og á umræðuborði IMDB, þá koma fram jákvæðari sjónarmið. Yfirleitt taka kvikmyndaáhugamenn þann tón að rétt sé að treysta á kvikmyndagerðarmanninn og bíða með gagnrýni þar til kvikmyndirnar hafa verið sýndar. Það er fullsnemmt að gagnrýna slíkar ákvarðanir. Það má vel vera að myndirnar verði betri eða verri vegna skiptingarinnar, en það er útilokað að vita nokkuð um það á þessu stigi málsins. 

Og nú það sem pirrar mig við þessa "frétt": 

Á blaðamannafundinum var tekið fram að Jackson myndi ekki svara neinum spurningum sem ekki tengdust kvikmyndinni West of Memphis sem hann leikstýrir og er frumsýnd í Toronto. Johnny Depp leikur aðalhlutverkið í þeirri mynd.

Í fyrsta lagi leikstýrir Peter Jackson ekki "West of Memphis" heldur er einn af framleiðendum kvikmyndarinnar. Þar að auki leikur Johnny Depp ekki í myndinni. Þetta má sjá með því að fletta upp IMDB síðu myndarinnar hérna.

Hvort að hobbitar séu sambræðingur dverga og manna er svo önnur saga sem aðdáendur Tolkiens mega rífast um til enda veraldar, mín vegna. 

Hvernig stendur á svona slakri blaðamennsku?

Annað hvort hefur höfundur þýtt "fréttina" beint upp úr einhverri annarri grein, sem einnig var illa skrifuð, eða samið sína eigin grein án þess að athuga heimildir. Það er dapurlegt þegar fréttir eru birtar og þær eru ekki sannar. Það grefur undan fjölmiðlinum sem stendur á bakvið fréttina. 

Hugsanlega er staða fjölmiðla á Íslandi orðin svo slök, að fagmennskan sé að hverfa. Það eru margar vísbendingar sem gefa það í til kynna. Sérstaklega er sorglegt að horfa upp á að blaðamenn séu ofsóttir með málsóknum vegna skrifa sem byggja á staðreyndum, sem þeim er bannað að nota af annarlegum ástæðum. Getur verið að ekki sé lengur litið á staðreyndir sem grundvöll frétta, heldur að "réttar skoðanir" séu taldar áreiðanlegri, og kannski öruggari fyrir blaðamanninn og fjölmiðilinn? Er sannleikurinn orðinn að léttvægu aukaatriði?

Við vinnslu þessarar greinar, ákvað ég að rannsaka uppruna fréttarinnar og gúgglaði "Peter Jackson Hobbit Johnny Depp". Það tók mig fimm sekúndur að finna þessa "frétt". Ljóst er að upprunalegi textinn hafði þessar staðreyndarvillur, og að blaðamaður Moggans þýddi þær hrátt og birti án þess að hafa vit á málinu eða athuga staðreyndir. 

Skammarleg vinnubrögð þó að viðfangsefnið hafi verið léttvægt.

Eru svona vinnubrögð einnig látin viðgangast í alvarlegri fréttum? Þetta hefur orðið til þess að nú flokka ég áreiðanleika frétta hjá Mogganum ekki lengur sem C (frá A-D). Ég neyðist til að lækka áreiðanleikastuðul Moggans niður í D. Áður var hann í C. 

Því miður veit ég ekki um neinn íslenskan fjölmiðil sem hefur A eða B í áreiðanleika. Kannski RÚV?

 

Peter Jackson avoids talk about ‘The Hobbit’

TORONTO – Filmmaker Peter Jackson avoided questions on Saturday about his decision to split J.R.R. Tolkien’s 300-page fantasy novel “The Hobbit” into three feature length films, amid growing fan criticism.

The director of the epic “Lord of the Rings” trilogy said the decision to make three films was possible because of the extended appendices in that novel, in which Tolkien adds details of the Middle Earth fantasy world that provides the setting for “The Hobbit.”

But during a press conference in Toronto, a moderator told the public that Jackson would not take any questions unrelated to “West of Memphis,” a film he directed and starring Johnny Depp that was premiering in Canada.

Jackson spoke via Skype.

Subsequent calls to Jackson’s publicists were not returned.

Tolkien fans claim that Jackson is seeking to cash by dragging out stories into several films to reap more box office revenue, or has run out of new ideas.

In a similar trend, “Harry Potter” turned the seventh and final of the novel series – “Deathly Hallows” – into two separate movies, and continued with the “Twilight” and “The Hunger Games” franchises.

Tolkien himself has been derided as a writer in need of a cutthroat editor.

“Lord of the Rings,” written between 1937 and 1949 as a sequel to “The Hobbit,” was originally intended by Tolkien to be one book, but his publisher insisted on releasing it as three tomes for economic reasons.

The three Hobbit films are entitled “An Unexpected Journey,” “The Desolation of Smaug” and “There and Back Again,” and released between December 2012 and July 2014.

 

Neitaði að tjá sig um Hobbit

Hafa einkunnir haft góð áhrif á líf þitt, eða slæm?

Á skólaferli okkar erum við dæmd út frá árangri. Við sitjum í skólastofu og vinnum verkefni heilan vetur, og síðan tökum við próf sem eiga að segja okkur sannleikann um hversu vel okkur hefur tekst að valda viðfangsefninu.

Sumir ná háum einkunnum, sumir eru í meðallagi, og sumir falla.

Þeir sem ná háum einkunnum geta öðlast virðingarstig í skólastofunni, að minnsta kosti á meðal kennara, enda hefur þeim að miklum líkindum tekist að læra þau vinnubrögð og viðhorf sem ætlast er til af þeim. Sjálftraust viðkomandi nemenda er líklegt til að aukast og væntingar til þeirra einnig.

Hinir sem falla, eiga sjálfsagt erfiðara með að finna sig í skólakerfinu, og geta dæmt sjálfa sig af mikilli hörku. Þeir sem ná ekki stærðfræðiprófi geta talið sjálfa sig heimska, á meðan það er fjarri sannleikanum. Þeir sem ná ekki prófum, hafa sjálfsagt ekki tileinkað sér ásættanleg vinnubrögð, hafa kannski ekki skilið einhverjar undirstöðureglur, eiga hugsanlega við einhverja utanaðkomandi erfiðleika að etja, einhvers konar líkamlega eða sálræna fötlun eða vandamál. Takist að finna þessi vandamál og vinna með þau, er hægt að gera nemendur með lágar einkunnir að afburðarnemendum. Það eina sem vantar er hugarfarið.

Vandinn er þegar einkunnir eru notaðar til að dæma manneskjuna; sem duglega, lata, gáfaða, heimska, góða, illa, og þar eftir götunum. Slíkir dómar eru ekkert betri en aðrir fordómar.

Þeir sem rata meðalveginn sleppa hugsanlega best í gegnum kerfið, því ólíklegra er að þeir verði dæmdir af einhverju yfirvaldi sem notar dóminn til einskis annars en að dæma.

Besta réttlæting fyrir einkunnum er þegar þær eru notaðar til að bæta það sem betur má fara. Þegar einkunnir eru notaðar til að sundurgreina fólk vegna hæfni, gera þær lítið gagn, þar sem helsta hæfnin sem próf mæla er hæfnin til að taka próf. 

Ef próf væru fyrst og fremst notuð eins og leikir eða spil, þar sem enginn getur orðið meistari í fyrstu tilraun, og þau notuð til að byggja upp þekkingu fyrir þá sem ná ekki góðum árangri, þá værum við að tala um tæki sem skiptir máli. 

En svo er það stóra spurningin, gera einkunnir yfir höfuð meira gagn eða ógagn? Ég hef stundum á tilfinningunni að eins og þeim er beint í dag, og hefur verið beint, blindandi til að aðgreina kjarnann frá hisminu, þá geri þær sérstaklega þeim sem illa gengur ógagn. En það er vissulega ekki hægt að alhæfa neitt, því einn góður kennari getur skapað meistaraverk með því að nota einkunnir rétt, á meðan óvitrari kennari getur skapað andans kvalir sem vaka meðvitaðar í sálartetrum hugsanlega marga áratugi.